آینده انسان است | نمایشی از هنرمندان زن در موزه کدا

آینده انسان است | نگاهی به نمایشگاه آینده زن است ۲، نامه‌های عاشقانه[۱]

آثاری از حمیده نجفی هنرمند ایرانی در موزه کدا

مجله هنرهای تجسمی آوام: مریم روشن‌فکر

این مطلب در روزنامه اعتماد نیز به چاپ رسیده است

آینده زن است ۲، نامه‌های عاشقانه عنوان نمایشگاهی است در موزه کدا شهر آپلدورن[۲] هلند که در روز هشتم مارس ۲۰۲۰ هم‌زمان با روز جهانی زن برای بازدید عموم گشایش یافت. این نمایشگاه با هنربانی فرانسیس بوئسک[۳] مجموعه‌ای از ۴۱ هنرمند زن را از سرتاسر جهان گرد هم آورده که اسامی مهمی را نیز شامل می‌شود. از هنرمندان مهم تاریخ هنر گرفته تا هنرمندان زن امروز از سرتاسر جهان که در میانشان حمیده نجفی هنرمند ایرانی نیز حضور دارد.

آثار این نمایشگاه در ژانرهای مختلفی ازجمله نقاشی، عکس، چیدمان، چاپ، مجسمه و غیره به تماشا گذاشته‌شده و نکته‌ای که در آن توجه را جلب می‌کند مروری است مختصر بر تاریخ هنر زنان از گذشته تا امروز که عنوان نمایشگاه و حضور آن در آثار را شامل می‌شود. عنوان نامه‌های عاشقانه، به این معنی که گویی زنان از گذشته تا آینده همواره به مفهوم عشق گره‌خورده‌اند.

نگاهی که اگر با مفهومی جدیدتر بازخوانی نشود در همان چهارچوب نگاه اگزوتیک به زنان باقی می‌ماند، سؤالی که می‌پرسد چرا باید هنرمند زن را از هنرمند مرد جدا کرد، چرا باید او را خیره نگریست و چرا باید بار سنگین عشق را به او تحمیل کرد؟

اما به نظر می‌رسد زنان پاسخ این سؤال را به این شکل داده‌اند که خود را از قید تعاریف کلاسیک و اشک‌انگیز عشق رها کرده و به سمت خودشان بازگشته‌اند، به سمت آنچه فارغ از تعاریف بیرونی است، آنچه احساس می‌کنند و هستند.
به‌عنوان‌مثال آثار حمیده نجفی هنرمند ایرانی شرکت‌کننده در این نمایشگاه که تلفیقی است از مکان‌ها و زمان‌ها که به‌واسطه عکاسی چیدمان و طراحی شکل‌گرفته نمود بارزی است از تغییر معنای عشق از دیگری به خود و کنکاش در معنای رویایی و رمانتیک عشق. آثار نجفی از طراحی‌های خودنگاره آغازشده سپس طراحی در چیدمانی از اشیا قرارگرفته و نهایتن از آن عکاسی شده است که نشان‌دهنده توالی و شکستن مدیا و زمان است. چهره خواب‌زده و رویایی درون طراحی که تصویر خود هنرمند است با رؤیاهای تجسم‌یافته که در اطرافش چیدمان شده از قابی به قاب دیگر انتقال‌یافته و زمان را در خود مستحیل می‌کنند همانند بازتاب تصاویر در آینه‌های روبرو.

یا زمانی که به آثار آنا اتکینز[۴] نگاه می‌کنیم که جزء اولین تجربیات عکاسانه به‌حساب می‌آیند تلاش او برای یافتن و کنجکاوی پیرامون یک اختراع تازه و شگفت‌انگیز از ناخودآگاهی سر می‌زند که باگذشت زمان به شعری کوتاه و رمانتیک تبدیل می‌شود زیرا او تلاشی برای سرودن این شعر عاشقانه به کار نبرده بلکه حضور و عمل او آن را شکل داده است.

یا آثار کته کلویتس[۵] که حضورش هرچند ممکن است به‌واسطه اهمیت تاریخی او باشد اما تجلی رنج و خشونت بافت خط‌های پهن و چهره‌های دردکشیده نگاه او به عشق و رابطه مستقیم آن با درد و حیرانی بشری را به‌خوبی نشان می‌دهد.

حتی اثر هانی داربون[۶] که عنوان آن نامه‌های عاشقانه است به‌صراحت با خطوط بی‌معنی به مفهوم عشق شکل دیگری می‌دهد که از پس خط‌خطی‌های منظم او روی کاغذهای نامه، پیامی کاملن انتزاعی را برای گیرنده ارسال می‌کند.

جامع‌ترین نگاه ازاین‌دست متعلق به لیز سور[۷] هنرمند جوانی است که با اثر چیدمانی در این نمایشگاه حضور دارد، این چیدمان تصویر چندتکه انسانی خوابیده است که در خود چمباتمه زده است یک انسان که جنسیت او را نمی‌توان تشخیص داد، او برهنگی انسانی خود را در آغوش گرفته و هویت چندپاره‌اش با ابعادی بزرگ اثری تأثیرگذار خلق کرده.

درواقع مجموعه حاضر باقدرت این پیام را تکرار می‌کند که هرچند زنان را از مفهوم بستر بزرگ انسان جدا کنیم و سعی کنیم با تعاریف، آنان را از بیرون بنگریم موفق نخواهیم شد، زیرا به نظر می‌رسد آینده انسان است، بدون تعاریف جنسیتی و بدون محدودیت‌های تاریخی و آثاری که هنرمندان زن از گذشته تا به امروز خلق کرده‌اند نیز به خودشان به‌عنوان یک انسان مربوط بوده است، به تجربه زیست فردی و اجتماعی که جنسیت در آن نه ابزاری برای نمایش بلکه واقعیتی درونی بوده است.

در این نمایشگاه آثار ۴۱ هنرمند زن از سرتاسر جهان به تماشا گذاشته‌شده. این نمایشگاه که یک هفته پس از بازگشایی به دلیل شیوع کرونا بسته‌شده بود، در تاریخ ۱۲ خرداد بازگشایی‌شده و تا ۲۳ شهریور ادامه خواهد داشت.