گفتگو با فیروزه اخلاقی هنرمند نقاش
هویت خویش را در اسطوره‌ها جستجو می‌کنم
مجله هنرهای تجسمی آوام: مرضیه حیدرپور
فیروزه اخلاقی با شهرت هنری «ف. اخلاقی» بعد از گرفتن مدرک کارشناسی در رشته معماری از دانشگاه سوره در سال ۱۹۹۷ برای ادامه تحصیل در رشته هنر درسال ۲۰۰۰ به آلمان مهاجرت کرد و تا سال ۲۰۰۳ به آموختن زبان آلمانی و یونانی پرداخت. وی دانش آموخته آکادمی هنر فرانکفورت در آلمان (در سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۰۳) و آکادمی هنر آتن در یونان (در سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۰۸) است. فیروزه اخلاقی بالغ بر ۲۰ نمایشگاه در ایران و خارج از ایران و همچنین شرکت در سمپوزیوم نقاشی یونسکو در یونان ۲۰۱۶ و سمپوزیوم نقاشی یونان ۲۰۱۴ ، ورکشاپ‌هایی در یونان۲۰۱۷ و فرانسه ۲۰۱۶ شرکت کرده است. گفتنی است اخلاقی برنده کتاب تصویرسازی (کتاب سفر فریدون به زبان یونانی) در سال ۲۰۱۲ و سال‌ها تدریس هنر را در کارنامه هنری خود دارد. در حال حاضر وی نماینده آرت فرUNESCO Piraeus and islands و مدیر یونسکو کلاب در یونان در بخش هنری ایران و خاورمیانه است. فیروزه اخلاقی به اسطوره‌ها علاقه خاصی داشته و مضمون همه آثارش را در برمی‌گیرند. او که هنرمند پرتلاشی است می‌گوید: «با شناخت اسطوره‌های بین‌النهرین که در دل تاریخ کهن قراردارند، می‌توانم به خودشناسی برسم و به خود ببالم که متعلق به این سرزمین و تمدن کهن هستم». وی اسطوره‌های ایرانی را با نگاه معاصر و مولف خویش آمیخته و بر بوم نقاشی جان داده‌است. همین امر زمینه‌ی مناسبی را فراهم کرد تا گفتگویی با ایشان داشته باشم.
لطفا در آغاز صحبت‌هایتان از زندگی هنری و آموزش هنری خود بگویید، چگونه به عرصه هنر وارد شدید؟
زمانی که سه ساله بودم به اسباب بازی هیچ علاقه‌ایی نداشتم هر چند که در آن زمان برای نسل ما امکانات کمتری وجود داشت و درحد چند مداد رنگی، ماژیک و کاغذ بود که در اختیار من می‌گذاشتند، در واقع زندگی هنری من بطور جدی از ده سالگی آغاز شد. طبیعت را با رنگ روغن روی بوم‌های کوچکی که خودم می‌ساختم نقاشی می‌کردم و این آغاز کار هنری‌ام بود.
چرا خودتان را “ف. اخلاقی” معرفی می‌کنید و از گفتن تاریخ تولدتان امتناع می‌کنید دلیل خاصی دارد؟
موضوع سن و تاثیرش برروی کار بسیار زیاد است. به‌نظر من سن برای هنرمند سال‌هایی است که برای هنر و در راه رشد هنرمند استفاده شده‌است و از این حیث مهم است. و نباید سن و جنسیت هنرمند بر روی اثر تاثیر بگذارد اثر خودش باید به‌طور مجزا معرفی شود.
برای خلق اثر هنری شرایط خاصی را فراهم می‌کنید؟ و چند ساعت در روز کار می‌کنید؟
بزرگی کارگاه به اندازه‌ایی که بتوانم در کارهای بزرگ غرق شوم برایم مهم است و همچنین مرتب بودن کارگاه، ابزار و مهمتر از همه خلوتم را خیلی دوست دارم. و در حال حاضر بیست و پنج سال است که حرفه‌ایی کار می‌کنم روزی ۱۲ تا۱۵ ساعت و خیلی وقتها حتی بیشتر هم کار می‌کنم.
هنر در ایران را چگونه می‌بینید؟
ما طراحی‌های قوی و خوبی از چندهزار سال قبل تا به امروز داریم. همچنان که برخی از مسترهای بزرگ دنیا مثل پیکاسو و ماتیس از طراحی‌ها و نقاشی‌های شرق ایده گرفتند. اگر بخواهیم هنر را از ابتدا جستجو کنیم ریشه آن را در خاورمیانه می‌بینیم. علت نادیده گرفتن این هنر بزرگ توسط هنردوستان و هنرمندان این منطقه، بخاطر تحقیرشدن و مطرح نشدن این هنر عظیم است. مسئله بزرگی که این روزها وجود دارد این است که جوامع توسعه نیافته قبل از اینکه متمدن بشوند دچار متجدد شدن می شوند و حاصل آن یک تمدن از دست رفته در جستجوی هنر غرب و تقلید از آن می‌شود. به همین دلیل علاقه زیادی دارم از این اسطوره‌های هفت هزار ساله، مهرها و نشانه‌ها در آثارم استفاده کنم و دیروز را به امروز پیوند دهم و در این مسیر به خودشناسی بیشتری دست پیدا کرده و اصل و ریشه‌های اصیل خود را بهتر لمس می‌کنم.
شما قبل از رفتن به آلمان و یونان روی چه موضوعاتی کار می‌کردید و در حال حاضر روی چه موضوعاتی متمرکز هستید؟
قبل از مهاجرت به اروپا روی طبیعت کار می‌کردم ولی اسطوره‌ها برایم جذاب بودند. شاید یکی از دلایل آن خواندن شاهنامه در دوران کودکی بوده است. بطور کلی چیزی در درون انسان‌ها مثل یک هویت وجود دارد که همه جوامع را جدای از سیاه، سفید یا سرخ پوست بودنشان به سوی حقیقت وجودشان هدایت می‌کند و من عقیده دارم هویت مشترکی بین همه ما مردم و انسان‌های جهان وجود دارد که اگر به آن دست پیدا کنیم خط پایان تفاوت‌ها و تبعیض‌هاست. همیشه نقطه آغاز برایم اهمیت زیادی داشته است. آغاز هنر، آغاز تمدن وآغاز اسطوره به ۷۰۰۰ سال قبل به بین‌النهرین می‌رسد. اسطوره‌ها بسیار جذاب هستند و درحال‌حاضر بطور جدی روی اسطوره‌ها، مهرها و نشانه‌ها متمرکز هستم و تحلیل‌شان می‌کنم و به‌نظر من بسیار جالبه که هویت مشترک جامعه بشری هستند. برای کارهایم ایده‌ی جالبی بودند. چند سال قبل که مجموعه «سفری به دنیای کهن» را آغاز کردم به نوع تکنیک و رنگ و استفاده از رنگ‌های قدیمی در هنر فرش، گلیم و کاشی‌کاری فکر می‌کردم تا به کهن بودن این اسطوره‌ها و مهرها کمک کرده و بتواند با افکار امروزم مطابقت داشته باشد و در عین لذت بتوانم به واسطه آن دیروز را به امروز ربط دهم و بدین‌گونه این مجموعه شکل گرفت. من زمانی را برای پایان این مجموعه تعیین نکرده‌ام بدلیل اینکه هرچقدر با دنیای این مهرها و نشانه‌ها بیشتر آشنا می‌شوم و کار می‌کنم برایم جذاب‌تر می‌شوند.
چه هنرمندانی روی آثار شما تاثیر گذاشتند؟
من جسارت آنسلم کیفر را خیلی دوست دارم گرچه مسترهای بزرگ و مطرح جهان بی‌تاثیر نیستند نمی‌توانم بگویم ماتیس، پیکاسو، سزان و یا گوستاو کلیمنت روی من تاثیر نگذاشته‌اند قطعا تاثیرات زیادی گرفته‌ام. بخصوص کیفر برای من بهترین است کلا جسارت و خلاقیتش را خیلی دوست دارم.
چه چالش‌هایی را در آینده برای خود پیش‌بینی می‌کنید و چه چشم اندازی را برای خود مجسم می‌کنید؟
من خیلی به آینده فکر نمی‌کنم. از حال بیشتر لذت می‌برم، بیشتر الهام می‌گیرم و تلاش می‌کنم در لحظه زندگی کنم. درست است که در این روزها، زندگی با مشکلات ویروس کرونا شرایط خوبی نیست. ولی سعی می‌کنم شرایط خوبی را برای خودم و اطرافیانم فراهم کنم.
هنر به چه شکلی می‌تواند در بلوغ انسان موثر واقع شود؟
به نظر من، انسان و هنر چیزی نیستند که از همدیگر جدا باشند، همیشه با هم بوده‌اند وقتی به ۷۰۰۰ سال قبل برمی‌گردیم می‌بینیم که زندگی و هنر با هم ادغام شده‌بودند. اگر بخواهم مثالی بزنم زندگی انسان و هنر مثل آب و شکر است که با همدیگر که قاطی می‌شوند دیگر نمی‌توانیم جدایشان کنیم.
چقدر برای فیروزه اخلاقی مهم است که اثر شما همان‌گونه درک‌شود که شما می‌خواهید؟ درواقع تا چه اندازه‌ایی خوانش اثر از جانب مخاطب را آزاد می‌دانید؟
به‌عقیده من اثر وقتی روی دیوار می‌رود متعلق به ذهن مخاطب است. تصمیم مخاطب است که چگونه مقابل اثر بایستد و نگاه کند. در آثارم بود و نبودهایی وجود دارند که جستجو و کشف آنها را توسط مخاطب دوست دارم.
با توجه به تجارب نمایشگاه‌هایی که در خارج از کشور داشته‌اید به‌عنوان نماینده آرت فر UNESCO Piraeus and islands و مدیر یونسکو کلاب یونان در بخش هنری در ایران و خاورمیانه مهمترین تفاوتی که گالری‌ها در ایران و دیگر کشورها داشتند، چه بوده است؟
چیزی که خیلی برای من جالبه این است که در ایران بازار گالری‌ها خیلی داغ است یعنی اینکه هر جمعه چندین افتتاحیه وجود دارد ولی در اروپا اینطور نیست.
این روند روی آثار تاثیر منفی دارد؟
نمی‌توانم بگویم که تاثیر منفی دارد یا مثبت، من مثبت اندیش هستم. سال ۲۰۰۰ که برای ادامه تحصیل در رشته هنر از ایران رفتم تعداد انگشت شماری گالری وجود داشت وقتی که برگشتم در هر محله‌ایی یک گالری وجود داشت و این خیلی مثبت است. سال۲۰۰۰ که زمان خیلی دوری هم نیست در آن زمان بازار هنر رونق زیادی نداشت فقط آن‌هایی که علاقه به هنر داشتند در عرصه هنر فعالیت می‌کردند. به‌نظرم امروزه بازار هنر بخاطر حراج تهران داغ شده است تنها نگرانی من این است که نقاشی تبدیل به کالا شود و به شکل اقتصادی به آن نگاه کنند. البته ممکن است که یک موج هنری بیاید ولی هنر واقعی باقی خواهد ماند. به‌عقیده من کاری که قراراست روی دیوار برود بهتراست کنترل شده باشد. در اروپا اینطور نیست که هر کاری که روی دیوار می‌رود کار خوب و هنری باشد ولی به‌هرحال نظارتی وجود دارد. فعال بودن هنر در ایران را می پسندم و برای من خوشحال کننده است و امیدوارم آگاهانه جلو برود و پیشرفت کند.
آینده هنر را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
همانطور که شاهد رشد تکنولوژی هستیم شاید شکل هنر و تعریف هنر در آینده‌ی نه چندان دور تغییر کند. امیدوارم نسل‌های آینده با هشیاری و آگاهانه از هنر حفاظت کنند.
در آخر اگر نکته‌ایی هست بفرمایید؟
امیدوارم هر روز سطح آگاهی جامعه بالاتر برود هنرجویان همانقدر که به کار عملی علاقه‌مند هستند به موازات آن سطح آگاهی و مطالعه را نسبت به تاریخ هنر، فلسفه هنر، زیبایی شناسی و غیره افزایش بدهند. عقیده دارم نه تنها نگاهشان به زندگی بهتر می‌شود، قطعا در کار عملی‌شان هم تاثیرگذار خواهد بود.
گفتگوهای قبلی را اینجا دنبال کنید.
از تصادف پشت فواره‌ها تا پلکان اودسا | گفتگو با محمد پیریایی
شاید این یک رویاست | گفتگو با عفت جلیل‌نژاد
تجلی دگرگونی یک رویا | گفتگو با سارا رشیدی
گفتگوهای دیگر را اینجا بخوانید.
به همین قلم اینجا بخوانید:
خلاصه کتاب جریان‌سازی هنری نگارخانه‌ها در ایران
