گرفتار نگاه دیگری | یادداشتی بر نمایشگاه تانیا عزیزی

گالری این / جا

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی

آخرین روز فروردین ماه سال جاری با مرگ یکی از موفق‌ترین چهره‌های هنر معاصر ایران هم‌زمان شد؛ آثار منیر شاهرودی فرمان‌فرماییان، از یک‌سو وام‌دار یک سنت در هنر ایران در دهه‌ی ۱۳۵۰ است، دوره‌ای که استفاده از مواد کار گوناگون در آثار هنری باب شد و جریان موسوم به نوسنت‌گرایی با تبعیت از همین جریان راه‌های جدیدی را برای تلفیق محبوب‌ش میان هنر بومی و جریان جهانی هنر یافت. در این میانه منیر شاهرودی فرمان‌فرماییان با ارجاع به سنت آینه‌کاری مشهور شد. در یک دهه‌ی گذشته و با اقبال بازار هنر به این ساخته‌ها نه فقط شهرت او دو چندان شده که علناً استفاده از این ماده‌ی کار تلویحاً به نام او ثبت شده است. بر این اساس هر نوع استفاده از این ماده‌ی کار، هنرمند معاصر را در مظان اتهام تقلید و یا دنباله‌روی از آثار فرمان‌فرماییان قرار می‌دهد. نخستین نمایشگاه آثار تانیا عزیزی در تالار این / جا به همین واسطه دچار این معضل می‌شود. آن هم به فاصله‌ی زمان اندکی که از مرگ این هنرمند موفق گذشته است.

فارغ از زمان اندک از تاریخ مرگ فرمان‌فرماییان، نوشته‌ی کوتاه نمایشگاه «گنبد کبود» کم‌و‌بیش اشاره به همان موضوعات و رئوسی است که پیش‌تر هم در مورد ساخته‌های فرمان‌فرماییان گفته و نوشته شده است. به‌خصوص که او نیز به تبعیت از آن‌چه نوسنت‌گرایی خوانده می‌شود، آثارش را به سنت‌های هنری گوناگون نسبت می‌دهد؛ از سنت نقاشی‌های مکتب هرات تا معماری ایرانی و به‌خصوص اشاره به هندسه‌ی مقدس که کم‌و‌بیش همان واژگانی هستند که در توصیف آثار فرمان‌فرماییان هم به کرات به کار رفته‌اند. پس به نظر نمی‌رسد که لااقل از نظر رویکرد تفاوت قابل ذکری میان آثار او با آثار هنرمند موفق‌تر و مشهورترِ متقدم‌ش باشد. از این جنبه هم به سختی بتوان امتیاز ویژه‌ای را برای عزیزی قائل شد. به نظر می‌رسد که او نیز به مانند بسیاری از هنرمندان موسوم به نوسنت‌گرا به سراغ سلسله‌ای از واژگان و مفاهیم مشخص رفته است که – درست یا غلط – معانی معینی را تداعی می‌کنند.

در حالی‌که به نظر می‌رسد آثار تانیا عزیزی لااقل از نظر تجاری موفق باشند، به تردید بتوان آثار این نخستین نمایشگاه‌ش را تجربه‌ی موفقی دانست. کیفیت اجرای آثار کم‌و‌بیش قابل دفاع است و همین کیفیت هم تا حد زیادی موفقیت اقتصادی آثار را ممکن می‌سازد، هم‌چنان که ویژگی تزئینی این مجموعه – به مانند آثار فرمان‌فرماییان – هم توجه علاقه‌مندان و احیاناً خریداران را جلب می‌کند. همه‌ی این‌ها رویکرد هنرمند به این مجموعه را منطقی و قابل توجیه می‌کند، اما هم‌چنان باید به انتظار نشست که آیا عزیزی این فرصت را به دست خواهد آورد تا زبان شخصی خود در کار با این عناصر بصری را پیدا کند؟ علاوه بر استعداد شخصی هنرمند که قابل اندازه‌گیری نیست، به کارگیری سلسله‌ای از واژگان تکراری و عناصر بصری آشنا در سنت موسوم به نوسنت‌گرایی کار او برای رسیدن به این زبان شخصی را بسیار دشوار می‌کند. به نظر می‌رسد که مجموعه عمیقاً در دامی گرفتار شده که بیش‌تر آثار موسوم به نوسنت‌گرا در آن گرفتار می‌شوند؛ جایی که به کارگیری عناصر بصری بومی به سنت تعبیر شده و اجرای آن‌ها در قالب آثار هنری جدید را به مدرنیسم نسبت می‌دهند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که آن‌چه عزیزی کرده تکرار همین الگو است. این شکل از نگاه شاید بیش‌ترین ضربه را به آثار هنری ایران در نیم قرن گذشته زده باشد و انگار که عزیزی هم در همین شکل از نگاه گرفتار شده باشد.

نوسنت‌گرایی هنوز هم به عنوان یک جریان قدرت‌مند در هنر خاورمیانه شناخته می‌شود با بازاری موفق در نسبت با سایر تولیدات هنری، از این جنبه به نظر می‌رسد که حیاتش هم‌چنان به واسطه‌ی ماهیت تزئینی و اقبال خریداران ادامه یاید. با این‌حال به تردید بتوان فکر مرکزی این آثار (تلفیق سنت با مدرنیسم) را اساساً ناشی از یک رویکرد و نگاه قابل دفاع به مفاهیمی هم‌چون خود (در قیاس با دیگری)، هنر و فرهنگ منطقه‌ای در نظر گرفت. آثار تانیا عزیزی بیش از هر چیزی در همین چنبره گرفتار شده است؛ چنبره‌ای که هم‌چنان دامان بسیاری از هنرمندان را گرفته و خواهد گرفت.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم حافظ روحانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

گرفتار نگاه دیگری | یادداشتی بر نمایشگاه تانیا عزیزی

گرفتار نگاه دیگری | یادداشتی بر نمایشگاه تانیا عزیزی

گالری این / جا

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ