جشن امضای کتاب‌های «دیدگاهی شفاف در مرمت نقاشی» و «جعل و ازآنِ خودسازی» با حضور مجید ملانوروزی (مدیر اسبق موزه هنرهای معاصر تهران، مجموعه‌دار و پژوهشگر تاریخ هنر)، زهرا قیاسی (مترجم کتاب جعل و ازآنِ خودسازی) و جاوید رمضانی (مدیرمسئول نشر آوام سرا و مترجم کتاب دیدگاهی شفاف در مرمت نقاشی) پنج‌شنبه یکم آذرماه ۱۴۰۳ در شهر کتاب ایرانشهر برگزار شد.
نشر آوام‌سرا در ادامۀ فعالیت‌های خود، از سال ۱۳۹۸، با تمرکز بر موضوعات و مباحث نظری هنرهای تجسمی، اقدام به انتشار مجموعۀ کتاب‌های تخصصی «کپسول هنر معاصر» نمود. این انتشارات با مدیریت جاوید رمضانی به بررسی و شناخت مفاهیم ساختاری هنرهای تجسمی، اقتصاد هنر و تاریخ هنر معاصر می‌پردازد و در این مسیر با هنرمندان، نویسندگان و مترجمان جوان و حرفه‌ای که در حیطۀ هنر امروز ایران فعالیت حرفه‌ای دارند همکاری می‌کند.
این نشست با سخنان جاوید رمضانی آغاز شد؛
«جعل و ازآنِ خودسازی» کتابی بسیار راهگشاست که با توجه به الکن بودن فضاهای آموزشی و نهادهای مرتبط، جای خالی آن در نشست‌های تخصصی و پژوهشی این حیطه احساس می‌شود.
همواره سؤالات متعددی مبنی بر اینکه تا چه حد می‌توان اثری را مرمت کرد و چه تأثیری بر روی قیمت و بازار هنر می‌گذارد وجود دارد و یا مسئلۀ اصالت سنجی علمی و منطقی یک اثر که نه به واسطه اسم بنده که اصالت اثر را تأیید می‌کنم بلکه به واسطۀ آزمایشات علمی و تصویربرداری تخصصی و حرفه‌ای که همه مدارکی دال بر اصالت اثر هستند ارائه می‌شود که در هر دادگاهی نیز معتبر هستند.
این اطلاعات برای همه کسانی که در حوزۀ هنر به نحوی درگیر هستند اعم از فروشندگان و خریداران و چه هنرمندان و علاقه‌مندان بسیار لازم است.
در ادامه مجید ملانوروزی با این توضیحات که تا چه حد ایده قابل کپی و برداشت است، ملاحظات قانونی و همچنین نیاز مبرم به مرمت افزود: امروزه با توجه به تنوع سبک‌ها و متریال و تحول بازار هنر و مجموعه‌داری و شرایط نگهداری و مشکلات ایجادشده بر آثار هنری نیاز بیشتری به مرمت و حفاظت پیدا می‌کنیم.
به همین جهت مرمت رشته ایست که به مرور اهمیت آن بیشتر می‌شود. در این روزگار که اقتصاد هنر در ایران رو به فزونی است نمی‌توانید آثاری از سهراب سپهری و محصص و اساتید دیگر هنر را به هرکسی بسپارید، کارشناس مربوطه می‌بایست دانش و تخصص کافی داشته باشد.
موضوع دوم جعل یا اصالت سنجی است که به دلیل عدم شناخت در این زمینه اغلب آن را با کپی و جعل اشتباه برداشت می‌کنند درحالی‌که در فضای بین‌المللی این مقوله مرسوم و مهم است و سبب رشد هنر می‌شود. این کتاب به موضوعات اخیر در حوزۀ فلسفه هنر، نقد هنر و خصوصاً جنبش‌های هنری که در دنیا وضع‌شده می‌پردازد.
زهرا قیاسی مترجم کتاب درباره پیشینه این مبحث گفت: صحبت «ازآنِ خودسازی» از نیمه دوم قرن بیستم شروع می‌شود جایی که هنرمندانی مسئله اصالت و مالکیت را زیر سؤال بردند.
ازآنِ خودسازی در رابطۀ مستقیم با قانون کپی‌رایت قرار می‌گیرد و مسئله مهمی که جدا از بحث فلسفی در رابطه با ازآنِ خودسازی وجود دارد تضاد منافع است. فوکو و بارت معتقدند خلاقیت و نوآوری دیگر مسئله نیست من می‌توانم اثری خلق کنم که چیز جدیدی نیست و زمانی می‌توانم حرف از «ازآنِ خودسازی» بزنم که کارم درباره «ازآنِ خودسازی» باشد.
فرق آن با جعل این است که بیانیه‌ای می‌دهد که قابل تفسیر است و می‌تواند نقد به هر چیزی باشد. نقد به سیستم هنر، مسائل چپ و صنعت و فرهنگ.
جاوید رمضانی اضافه می‌کند: در مسئله ازآنِ خودسازی، خود هنر زیر سؤال هست.ریچارد پرینس از مجلات و عکس‌های تبلیغاتی کپی می‌کند و یک‌میلیون دلار می‌فروشد. آیا این را به عنوان هنر قبول دارید؟ در جامعه ما هنر چیست؟ و آیا این هنر را جامعه قبول دارد؟
مجید ملانوروزی می‌افزاید: فضای هنر معاصر به اقتضای سرمایه سالاری بعد از جنگ جهانی دوم، نیویورک را مرکز هنر قرارداد و به واسطه نبود تاریخ و پیشینه، فضای معاصریت را مطرح کرد.از طرفی پشت آثار هنری بانک و بنگاه‌های مالی وجود دارد و برندینگ هنرمند نیز مطرح است.
از موضوعات مطرح در دادگاه‌های بین‌المللی بحث جعل آینده است. هنرمندی که اثر هنرمند دیگری را قبل از نمایش آثار به‌طور مثال در کارگاهش می‌بیند و زودتر از آن فرد به نمایش می‌گذارد به این صورت در جعل آینده، هنرمند هنوز خودش مطرح نشده ولی کارهایش جعل می‌شوند.
زهرا قیاسی ادامه می‌دهد: در فضای آکادمیک وقتی مسئله ازآنِ خودسازی و مؤلف بین اساتید مطرح می‌شود کم‌کم فارغ از مارکتینگ جایگاهی را پیدا می‌کند و جدا از آن پرسشی مطرح می‌کند؛ اگر من از این موضوع عکس بگیرم چه می‌شود یا اگر مثل جف کونز از اشیاء روزمره برنز بسازم چه می‌شود؟
این سؤال در تاریکی مطرح می‌شود شاید مسیرهای جدیدی را باز کند، حالا شاید برای ما دیرتر رخ می‌دهد چراکه تمایل نداریم وارد این تاریکی شویم.
همچنین پیچیدگی بحث حقوقی در کیس‌های جعل و کپی همانند پرونده آثار جف کونز که متخصصین باید بررسی کنند چه میزان از اثر اصلی برداشت و کپی شده. استیتمنت آن چیست، آیا واقعاً ازآنِ خودسازی است یا نقدی وارد می‌کند؟ آیا ماهیت و متریال را تغییر داده یا اینکه دارد سوءاستفاده می‌کند.
جاوید رمضانی می‌گوید: موضوعی دیگر وصل بودن فرد به مسیرهای اقتصادی است که توانسته اثری را به اسم خودش به فروش برساند درحالی‌که اثر شخص دیگری بوده و فقط به واسطۀ مسیر اقتصادی که داشته توانسته موفق شود.
امروزه با موارد کپی و جعل زیادی مواجهیم که فضای ساختاری ضعیفی هم وجود دارد. این امر سبب عدم اطمینان سرمایه‌دار و مجموعه‌دار در خرید آثار می‌شود و درنهایت اگر سرمایه‌دار نخرد هنرمند نیز دچار بحران می‌شود.
اینجاست که نهاد معتبری باید وجود داشته باشد. وجود اسناد و مدارک معتبر، ثبت دقیق و درست اثر هنری و از همه مهم‌تر مدارک مستند نگاری بسیار حائز اهمیت است.
کاری که ما هم در سیستم اصالت سنجی آوام انجام می‌دهیم مستندنگاری علمی است. ابتدا اثر به همراه کد ثبت و عکاسی فنی، عکس‌برداری UV،X-Ray، IR و میکروسکوپی شده و در انتها گزارش کاملی از اثر تهیه و تحویل داده می‌شود. درواقع ما اولین مرکزی هستیم که هویت تولید می‌کنیم. همان‌گونه که بیش از ۱۵۰۰ پرونده مرمتی و ۴۰۰ مورد پرونده اصالت سنجی ثبت کرده‌ایم که همگی دارای کد هَش Hash Code بین‌المللی هستند.
همچنین اثری که نزد ما مرمت می‌شود به واسطه گزارشی که از آن تهیه می‌گردد می‌تواند مهر تأییدی بر اصالت اثر باشد. سؤالی که خیلی‌ها می‌پرسند آیا مرمت باعث کاهش قیمت اثر می‌شود باید گفت در بعضی موارد حتی نجات‌دهنده و سندی دال بر اصالت اثر است و مرمت‌گر خوب آغازش با مستندنگاری است که برای آشنایی با این مورد در کارگاه پیش رو به‌طور جدی‌تر بدان پاسخ داده می‌شود و علاقه‌مندان به مرمت و اصالت سنجی آثار هنری می‌توانند از نزدیک با نمونه‌های مرمتی این مرکز آشنا شوند.
همچنین در ماه آینده شاهد رونمایی کتاب بحث برانگیز و بسیار کاربردی «چگونه هنرمند موفقی باشیم» با ترجمه شقایق سعیدی که هم‌اکنون از پرفروش‌ترین کتاب‌های حوزه تجسمی است خواهیم بود.
امیدواریم بتوانیم خدمتی به دوستان و خانواده تجسمی کرده باشیم و در آینده راه گشای فضاها و ایده‌های جدید باشیم.
شایان‌ذکر است مجموعه نشست‌های نشر آوام‌سرا در قالب رویدادهای نقد و بررسی کتاب و کارگاه‌های تخصصی آموزشی پژوهشی در حوزۀ هنرهای تجسمی ادامه خواهد داشت و اولین کارگاه تخصصی با عنوان «مرمت و اصالت سنجی» پنج‌شنبه ۸ آذرماه برگزار خواهد شد. شماره تماس جهت شرکت در کارگاه ۰۹۰۰۲۰۶۱۱۸۶
این نشست با حمایت آتلیه مرمت و اصالت‌سنجی آوام برگزار شد.
