خلاصه کتاب هنر مسیحی | زندگی زمینی مسیح
انتشارات افق | نویسنده: بت ویلیامسن | مترجم: هادی ربیعی
تلخیص سایت تندیس محدثه شادمهر
قسمت های قبلی این پرونده را اینجا بخوانید:
خلاصه کتاب هنر مسیح | بخش مقدمه
خلاصه کتاب هنر مسیح | مریم عذرا | قسمت اول
زندگی زمینی مسیح در هنر مسیحی نقش بنیادینی دارد و بر این اساس هنرمندان دست به خلق تصاویر متعددی از ولادت، زندگی و مرگ عیسی زده‌اند؛ در جایی درمقام معلم مبلغی دینی و در جایی دیگر در مقام فردی شفادهنده و یا داور.
یاروسلاف پلیکان، به این نکته می‌پردازد که انجیل‌ها درباره‌ی کمتر از صد روز از زندگی عیسی مسیح به ما اطلاعات می‌دهند، اما درباره‌ی واپسین روزهای زندگی او اطلاعاتی جزء به جزء در اختیار ما می‌گذارند.
تصاویر مربوط به تصلیب مسیح بخش اعظمی از هنر مسیحی را به نمایش می‌گذارد. از سویی تصاویر عیسی و مریم که تأکیدی است بر زمینی بودن وی، به بینندگان خاطر نشان می‌کند که مرگ عیسی از پیش در تولد او نهفته است.
بنا بر آموزه‌های مسیحی مرگ مسیح بر صلیب، کفاره‌ی گناهان بشر است که به واسطه‌ی آن نجات حاصل می‌شود. از این روی تأمل بر تصاویر پیکر مسیح در حال مرگ و پس از آن، برای شناخت هنر مسیحی، امری ضروری است.
قاب بست کلاریس که در بخش گذشته به آن پرداختیم اهمیت تجسد مسیح را نشان می‌دهد. این نقاشی با نشان دادن تمام این تصاویر در کنار یکدیگر، حلقه‌ی کامل نجات بشر به دست مسیح را بازنمایی کرده تا بیننده در آن تعمق کند. در این تصویر افراد متعددی به چشم می‌خورند که در روایات به آنها اشاره شده است.
در سمت راست این تصویر قدیس یوحنا را مشاهده می‌کنیم. در سمت چپ، مریم عذرا را به همراه مریم، زن کلوپاس، و دیگری مریم مجدلیه که به شیوه‌ی خاص خود لباس سرخ بر تن دارد. و مریم عذرا که در وسط با بالاپوشی آبی روی جامه‌ای صورتی قابل شناسایی است.
عیسی نیز به شیوه‌ای که در قرن سیزدهم به یک سنت تبدیل شده بود، نشان داده می‌شود: چشم‌هایش بسته، سرش بر شانه افتاده و قامتش به یک سو خم شده است.
و در برخی از تصاویر دیگر مسیح با چشمانی باز به تصویر کشیده شده است که نشانگر پیروزی او بر مرگ است.
اما تصویری که بیشتر به آن پرداخته شده مصائب انسانی مسیح است. یکی از برجسته‌ترین بازنمودها از رنج جسمانی مسیح مصلوب به دست ماتیاس گرونوالت، نقاش آلمانی، در نمای بیرونی محجر محراب ایزنهایم تصویر شده است.
این محجر محراب برای نمازخانه‌ی بیمارستانی در ایزنهایم ساخته شد که آن را کادر کشیشان قدیس آنتونی اداره می‌کردند. در سمت چپ تصویر قدیس سباستین مشاهده می‌شود که به عنوان یکی از قدیسان طاعون، یعنی کسانی که قدرت داشتند از مردم در برابر طاعون محافظت کنند، قلمداد می‌شد.
همراهان و ملازمانی که در تصلیب ایزنهایم به تصویر کشیده شده‌اند با ملازمانی که در قاب بست ایتالیایی کلاریس مستر تصویر شده‌اند، تفاوت دارند. تعداد این افراد کاهش یافته و این بار اندوه و مصیبت مادر مسیح را نه دو مریم، بلکه قدیس یوحنا تسلی می‌بخشد؛ از آنجا که یحیی تعمید دهنده پیش از تصلیب مسیح از دنیا رفته، حضورش در تصویر کارکردی نمادین دارد.
فرایند استخراج و اقتباس تصاویری برای عبادت از تصاویر روایی مربوط به مصائب مسیح از دو قرن پیش از محجر محراب ایزنهایم شروع به شکل گیری کرد.
مشهورترین این تصاویر عبادی «نگاره‌ی پیتا»، یعنی نگاره‌ی سوگ یا مرد مصائب است. این تصویر به طور خاص به مسیح مصلوب می‌پردازد و او را به شکل بی‌جان و با پیکری مجروح نشان می‌دهد.
نقاشی دولته‌ای متعلق به قرن چهاردهم که در بوهمیا کشیده شده، تصویر عذرا و کودک را در قسمت چپ با تصویر مرد مصائب در سمت راست، جفت کرده است.
تصویر مرد مصائب به شهودی مربوط می‌شود که گویا در قرن ششم میلادی برای پاپ گریگوری کبیر روزی در خلال اجرای مراسم عشای ربانی در رم رخ داده است. که وی براساس مشاهداتش دستور داد نگاره‌ای دقیقاً شبیه به آنچه رؤیت کرده بود تصویر کنند.
گراوری که امروزه در موزه‌ی بریتانیا در لندن قرار دارد، نیم تنه‌ای از مرد مصائب را نشان می‌دهد که به محض آنکه مراسم تبرک صورت گرفته، بر فراز محراب از گور خارج شده است.
تصویر مرد مصائب آشکارا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود، زیرا تصور بر این بود که از شباهتی حقیقی به مسیح برخوردار است. که کپی‌ها و نسخه بدل‌های زیادی از آن در مناطق، قالب‌های مختلف، حامیان و اهداف مختلف تولید شد.
