نگاهی به عکاسی مینیمال
به بهانه نمایشگاه گروهی عکس«مینیمال» فرهنگسرای ملل
سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر
نوشته قبلی را اینجا بخوانید:
- هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
- مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
- نقدی بر نمایشگاه « دچار آبی بیکران» | رضا کیانیان
[divider style=”dotted” top=”20″ bottom=”20″]
مینیمالیسم یا مکتب کمینه‌گرایی، جز گرایشاتی است که در نیمه دوم قرن بیستم به وجود آمد. در این شاخه از هنر تاکید بر به حداقل رساندن عناصر سازنده اثر هنری و حرکت به سمت خلوص فرم است و به همین دلیل نیز آن را کمینه‌گرایی یا مینیمالیسم نام نهاده‌اند. این گرایش هنری که در دهه ۶۰ میلادی به رسمیت شناخته شد، از امریکا آغاز گردید و بر شاخه‌های مختلف هنر مانند، نقاشی، مجسمه، عکاسی و حتی ادبیات تاثیرات زیادی نهاد و هنرمندان زیادی از اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ به این مکتب گرویدند و آثاری با تکیه بر اصول کمینه‌گرایی، خلوص فرم و زدودن هرگونه پیرایه اضافی خلق کردند.
مینیمالیسم را اغلب گرایشی می‌دانند که بر ضد هنر اکسپرسیونیسم انتزاعی قد علم کرده‌است. اکسپرسیونیسم انتزاعی جنبشی بود که بر فضای هنری دهه ۵۰ میلادی حکومت می‌کرد، نقاشان و هنرمندان این سبک اعتقاد داشتند هنرمند باید تجربیات حسی خود را مستقیم و سریع بر روی بوم به تصویر بکشد، اما بر خلاف آنان هنرمندان مینیمال بیش از آنکه به ناخودآگاه و تجربیات حسی هنرمند اهمیت دهند بیشتر محو روش‌های منطقی فیزیک و ریاضیات بودند، آن‌ها اغلب به تصاعدهای ریاضی و نسبت‌های عددی تکیه می‌کردند و از خلوص و انتزاع ابدی ازلی ریاضیات برای خلق آثار خود بهره می‌بردند. به طور کلی می‌توان اصول هنر مینیمال را به استفاده از قوانین فیزیک در خلق آثاری با رویکرد نشانه‌ای و استعاری نسبت داد. ساخت‌های صنعتی، استفاده از اشکال هندسی پایه مانند مربع، مثلث، دایره و مستطیل، تکیه بر مبادی تجسمی ادراک مانند استفاده از سطوح تخت و یکدست، و حداقل عناصر بصری، قدرت بخشیدن به خطوط، نقطه‌ها، بافت‌ها و کلیه المان‌های پایه، به کار گیری ساختارهای هندسی و خلاصه کردن هرچه بیشتر تصویر همگی از ویژگی‌های این سبک هنریست.
اما کمینه‌گرایی در عکاسی را نمی‌توان با جنبش مینیمالیسم هم عصر دانست، زیرا که بسیار از آن متاخرتر است، فراگیر شدن این گرایش در عکاسی به عنوان یک سبک به دهه های اخیر مربوط می‌گردد، هرچند از ابتدا و در آثار بسیاری از عکاسان از جنبش‌های مختلف مانند رالف گیبسون، ادوارد وستون، لویس بالتز و دیگران دیده شده‌است و همواره به دلیل تکیه بر عناصر تجسمی پایه در عکاسی حضور داشته‌است، اما موج همه‌گیر علاقه‌مندان به این نوع عکاسی امروزه رو به گسترش است.
به وجود آوردن یک ترکیب‌بندی کامل و بی‌نقص، استفاده از عناصر اصلی، رنگ، سطح، بافت و تضادها، به دست آوردن تصاویر آرام و تلاش برای دستیابی به تصویری زیبا و متعادل با حداقل عناصر بصری که اغلب به یک موضوع یا پیام متمرکز می‌پردازد و زیبایی بصری و نزدیک شدن به انتزاع در آن دیده می‌شود.
در نمایشگاه اخیر، گروهی از هنرجویان عکاسی گرد هم آمده‌اند تا عکس‌های مینیمال خود را به تماشا بگذارند. این گروه هفت نفره شامل حامد حصاری- هما سروش- عاطفه عبادی- امیر فرساد- هانیه مهرافزاد- سرمه مرسلی- شکیبا همتی نژاد است که تلاش کرده‌اند رویدادهایی را که در اطراف خود می‌بینند با نگاهی مینیمال روایت کنند. این نمایشگاه شامل ۳۰ تابلو در ابعاد ۵۰*۷۰ از این هنرمندان است.
آن‌ها لحظاتی را از طبیعت زندگی روزمره، اشیاء پیرامونی و معماری را دستمایه آثار خود قرار داده‌اند. تصاویری که سادگی و صداقت آن در نظر اول مورد توجه قرار می‌گیرد، اما اشکالات ریز و درشت ترکیب بندی که در برخی آثار بیشتر و در برخی کمتر است، در نمایشگاه دیده می‌شود. از آن‌جایی که شناخت دقیق و درست مبانی هنرهای تجسمی برای عکاس مینیمال از واجبات غیر قابل انکار می‌باشد، نیاز به پوشش دهی این ضعف برای این هنرمندان وجود دارد. 
اما از برجسته‌ترین اتفاقات این نمایشگاه آغاز یک حرکت گروهی از بستری نظری مانند مینیمالیسم است و این گروه با پرهیز از ارتباط دادن نمایشگاهشان به انواع برداشت‌های احساساتی و شاعرانه و پایبندی به جوهر سادگی و شفافیت مینیمالیسم قدم مثبتی را برداشته‌اند که می‌تواند در آینده بسیار راهگشای آنان باشد.
به طور کلی از بین جنبش‌های هنری بعد از جنگ جهانی دوم مینیمالیسم را می‌توان به عنوانی یکی از سبک‌های پر طرفدار و پیشرو در نظر گرفت که از امریکا آغاز شد و سپس هنرمندان زیادی را از سرتاسر جهان و در گرایش‌های مختلف درگیر خود کرد. در ایران نیز آثاری از برخی از برجسته‌ترین هنرمندان این سبک در موزه هنرهای معاصر تهران قرار دارد که دیدن آن برای درک فضای هنری این مکتب خالی از لطف نیست، اما در حوزه عکاسی نیز عکاسان ایرانی به خصوص در سال‌های اخیر استقبال گسترده‌ای را از این جنبش به عمل آورده‌اند که یکی از نتایج آن در نمایشگاه حاضر دیده می‌شود، گروهی از جوانان که از دریچه هنر مینیمال دست به درک و دریافت جهان پیرامون خود زده‌اند.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
منابع:
۱- مینیمالیسم، دیوید بچلر – مترجم: حسن افشار – ناشر: نشر مرکز، ۱۳۹۲
۲- عکاس مینیمالیست، استیو جانسون، مترجمین: کریم متقی، پوریا زینال زاده، افسانه آدیگوزل، کتاب پرگار، ۱۳۹۵
۳- هنر و مینیمالیسم، دانیل مارزونا، مترجم: دکتر پرویز علوی، ۱۳۹۳
[/one_half_last]
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
