پیوند عمقنمایی خطی و همزمانی در آثار مهرداد ختایی
سایت تندیس به قلم نویسنده مخاطب: مژن مظفری
مهرداد ختایی، متولد سال ۱۳۵۵ در تبریز است. او که کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در رشته نقاشی اخذ کرده، بیش از بیست نمایشگاه انفرادی و گروهی در ایران و سایر کشورها برگزار نموده است. از مهمترین جوایزی که این هنرمند تاکنون دریافت کرده می‌توان به لوح تقدیر از دوسالانه طراحی در سال ۱۳۸۰ اشاره کرد. او همچنین برگزیده دوسالانه نگارگری در سال ۱۳۸۷ می‌باشد. در سال‌های اخیر نیز جوایز معتبری از دوسالانه‌های جهانی دریافت نموده است.
موضوع انسان در مجموعه آثار مهرداد ختایی، که در گالری ماه به نمایش در آمده است، محور اصلی نمایشگاه می‌باشد. به نحوی که در یک طرف انسان به عنوان مخاطب و در طرف دیگر، انسان به عنوان موضوع و درونمایه، در درون اثر به تصویر کشیده شده است. ختایی از جمله هنرمندانی است که در ابعاد متفاوت، قدرت و توانایی خود را به منصه ظهور گذاشته و این هنرمند تلفیق زیبایی از ارزشهای نگارگری به همراه هنر مدرن در هنر تجسمی ایران را بوجود آورده است. چنانکه هنرمند با تکنیک خاصی که از نگارگری وام گرفته، توانسته وضعیتی را تولید نموده که در آن، انسان به تصویری از خودش در درون اثر نگاه می کند.
چنان که می دانیم، در نظام زیباشناختی نگارگری، همزمانی فضا(spatial simultaneity)، نمایش نماهای مختلف از لحاظ مکانی و زمانی، به طور همزمان در یک تصویر است (پاکباز، ۱۳۷۹: ۶۰۰) هر بخش نماها و مکانها حاوی رویدادی خاص و مستقل است.(نصر، ۱۳۷۳: ۸۰)
نگارگر ایرانی هرگز در پی بازنمایی طبیعت نبود بلکه تلاش می کرد اصل و جوهر صور غیر طبیعی متجلی در باطن خود را، تصویر کند. در نگاره نه زمان و نه مکان معینی مجسم است و نه نمودی از کمیت های فیزیکی بروز می کند و نه قوانین رویت جهان واقعی، کاربرد دارند.(پاکباز، ۱۳۷۹: ۵۹۹)اگر عمق نمایی در هنر تجسمی را به دو قسمت عمق نمایی خطی و عمق نمایی همزمان تقسیم کنیم، نگارگری ایران، همواره از عمق نمایی همزمانی در آثار استفاده نموده است. این نوع عمق نمایی در پیش از رنسانس، در اروپا نیز کاربرد داشته است. اما بعد از رنسانس به عمق نمایی خطی گرایش پیدا کردند.(کوپر، ۱۳۸۲: ۷)
از آنجا که مهرداد ختایی، سالها نگارگر بوده و آشنایی کاملی به آن دارد، در این آثار، با استفاده از تکنیک همزمانی در نگارگری، اشیاء، ابزار و وسایلی را در کنار عنصر انسانی قرار می دهد. شکل کلی بیشتر این آثار تقریبا از همین الگوی ترکیبی تکراری پیروی می کنند. یعنی کادرهای آثار، شامل یک سر انسانی که بازنمایی طبیعتگرایانه ای دارد به همراه ابزار و وسایل و چیزهایی که در محیط معلق هستند تشکیل می شود. این تکرار، مخاطب را به سمتی سوق می دهد که شروع به انکشاف معنا نماید و تعدد این ترکیب بندی تکراری به این انکشاف معنا تاکید می ورزد.
با همه اینها، اما همزمانی در آثار ختایی، با همزمانی در آثار نگارگری، کمی متفاوت است. یکی از این تفاوتها این است که در نگارگری، ترکیب فضاهای مختلف، یادآور حال صوفیانه است که مکان و زمان دیگری مطرح می شود و بیانگر نوعی همزمانی و لحظه حال بی زمان صوفیانه است.(ناظری،۱۳۸۷: ۲۳) اما این حال صوفیانه در آثار ختایی دیده نمی شود. به نظر می آید که همزمانی در آثار او، بیش از آنکه حالتی سرخوشانه را پیش مخاطب بگذارد، قوه فکری او را طلب می نماید.تفاوت دیگر این است که در آثار این هنرمند، بیشترین سطح دید متمرکز بر سر انسان است که در تراز (پلان) اول قرار گرفته. اما در نگارگری، از خصوصیت همپوشانی سطوح، استفاده می شود.(بترز،۱۳۷۰: ۷۹) و هر سطح، بخش دیگری را به عقب می‌راند و سطوح پی در پی، بعد سوم را القا می کند.(تجویدی، ۱۳۷۵: ۱۴)
در واقع می توان ملاحظه نمود که ختایی در آثار جدید خود، به وسیله رعایت پرسپکتیو غربی، و پرداخت طبیعتگرایانه به سر انسان و دیگر عناصر، عمق نمایی خطی را و به وسیله تکنیک نگارگری، عمقنمایی همزمانی را ایجاد نموده است.
منابع:
بترز، زی، ۱۳۷۰، زبان نقاشی، مترجم: داراب بهنام شباهنگ، چاپ اول، تهران: نشر چکامه
تجویدی، علی اکبر، ۱۳۷۵، نگاهی به نقاشی ایران، از آغاز تا قرن دهم هجری، چاپ اول، تهران: نشر فرهنگ و ارشاد اسلامی.
پاکباز، رویین، ۱۳۷۹، دایره المعارف هنر، چاپ اول، تهران: نشر فرهنگ معاصر
کوپر، داگلاس، ۱۳۸۲، تاریخ کوبیسم، ترجمه محسن کرامتی، چاپ سوم، تهران: انتشارات نگاه
نصر، سید حسین، ۱۳۷۳، عالم خیال و مفهومی فضا در مینیاتور ایرانی، فصلنامه هنر، شماره ۲۶
ناظری، افسانه، ۱۳۸۷، حال سرمدی، تاویلی بر نگاره خسرو شیرین، فصلنامه نامه هنر، دانشگاه هنر، شماره یک
نقد نمایشگاه های دیگر را اینجا دنبال کنید:
هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
کاوه ایرانی | خیال بافی، حالی که هر لحظه گذشته می‌شود
نقد نمایشگاه کاوه ایرانی «خیال بافی – اقتباسی از گذشته و حال؛ حالی که هر لحظه گذشته می‌شود.» گالری زیر زمین دستان سایت تندیس به قلم حافظ روحانی زمان بازیچه است، بازی کن اسمبلاژهای کاوه ایرانی هم از هنرمندان موسوم به نئودادا اقتباس می‌کند و هم با ترکیبی از عناصر تجسمی دم‌دستی فضای بصری پویایی را برای‌مان می‌سازد. از یک طرف واجد کیفیت تجربی است و از سوی دیگر آن‌قدر با دقت اجرا شده‌اند که بیننده را با ترکیب بصری چندگانه‌اش […]
هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
انسان وانهاده، نمایشگاه رنگ رخسار محمد علی بنی‌اسدی
انسان وانهاده | نگاهی به “رنگ-رخسار”محمد علی بنی‌اسدی نمایشگاه نقاشی‌های محمد علی بنی‌اسدی در گالری “ساربان” به هنربانی امیر سقراطی سایت تندیس به قلم سحر افتخارزاده هنر محمد علی بنی‌اسدی را نمی‌توان به یک مدیوم مشخص محدود کرد، با این وجود در نمایشگاه رنگ-رخسار، بنی‌اسدیِ نقاش را می‌بینیم. امیر سقراطی در یادداشت خود بر نمایشگاه، تصویری کلی از پایه‌های تفکر این هنرمند و تفاوت‌های آثار تازه‌تر او با گذشته به دست می‌دهد و در قسمت‌هایی با توصیفات شاعرانه مخاطب را […]
هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
فواصل نامطبوع وقاحت هنر، نقد نمایشگاه رضا سمیعی
نقدی بر نمایشگاه رضا سمیعی در گالری سهراب فواصل نامطبوع وقاحت هنر سایت تندیس به قلم جاوید رمضانی «اثاثیه‌ای با شکل‌های کشیده، فرسوده، پژمرده و پرتمنا، بدان می‌ماند که غرق در رؤیاست؛ گویی بهره‌مند از حیات خوابگردهاست و … بر دیوارها، نشانی از وقاحت هنری نیست…» اتاق دوگانه، بودلر احساس واقعی نشأت گرفته از خلوتی است که جبر تن، مکان و زمان بر ما تحمیل می‌کند، بازتاب تصاویر در هم نقاش، راه نجاتی بر تألم ناچاری و ادامه دادن است. […]
هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
مهناز میناوند، در هجوم بی‌امان زمان
مهناز میناوند، در هجوم بی‌امان زمان نقدی بر نمایشگاه جایی میان خاطرات در گالری عمارت روبرو سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر خاطرات مجموعه‌ای از چیزهایی است که در یادها می‌مانند، گاهی همان‌گونه که واقعاً بوده‌اند و گاهی آن گونه که ما دوست می‌داریم به یادشان بیاوریم. طاقچه، در قصه و خاطره ایرانی ما حضور داشته و دارد و هنوز ردپای آن را می‌توان در ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات روزمره بازجست. مهناز میناوند، عکاسی است که طاقچه‌ها را جست‌وجو کرده […]
