نقدی بر کارنمای ایرج اسکندری در گالری ساربان

نگاهی روایت محور در ارائه مفهوم و تولید معنا

به قلم جاویدرمضانی

هنر انقلاب را می توان اوج جریان هویت‌یابی تفکر هنرمندان نوگرا دانست و شخصیت‌های بازمانده از آن دوران امروز در پی تداوم این جریان در آکادمی‌ها و عرصه هنرمعاصر در تکاپوی تداوم آرمان‌های خود کماکان به کار و فعالیت مشغولند.
این هفته به تماشای کارنمای آثاراستاد ایرج اسکندری در گالری ساربان رفتم.
دکترایرج اسکندری، نقاش و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر تهران است، در سال‌های آغاز انقلاب وی که دانشجوی دانشگاه بوزار فرانسه بود تحصیلات خود را رها و به کشور باز می‌گردد. او که مانند بسیاری از نقاشان هم دوره خود تحت تاثیر هنرمندان انقلاب فرانسه و دیگر نقاشان انقلابی جهان است با الحان غربی سعی در بازتاب وقایع و ارزش‌های انقلاب اسلامی دارد، آثار این دوره وی بیشتر نمودی سمبلیک و حماسی دارند.
این صحنه‌ها خیزش مردم در اعتراضات و حرکتهای شکل دهنده انقلاب را نشان می‌دهند بعدها در دوران جنگ تحمیلی وی با نقاشی بر روی دیوارهای شهر و طراحی المان‌های شهری مانند یادمان میدان انقلاب راوی حماسه جنگ و قهرمانی‌های رزمندگان اسلام در جبهات جنگ است.
زبان بصری به کار رفته در آثار هنرمند در سال‌های نخست فعالیت حرفه‌ای با اولویت به عنصر خط و تحرک عناصر فیگوراتیو بود، تغییر و تحول این زبان درطی سی سال قابل تامل است، وی در این باب می‌گوید.
«اگر بخواهم راجع به کارهای خودم بگویم، به نظر من یک سیر طبیعی را در کارهایم طی کرده‌ام از، طبیعت، فضای فیگوراتیو تا انتزاع» این سیر و منطق تعهد به نقاشی در مقام یک فن و مهارت است.
اما هنرمند در مسیر پویش خود از محیط اطراف متاثر می‌گردد و همین تاثیرات است که مضامین متفاوتی را شکل می‌دهند.
کارنمای ارائه شده تحت عنوان حکایت شیرین نگاهی نوستالژیک و عرفانی و در عین حال انتقادی دارد، توجه به مضامین ادبیات و نقشمایه‌های ادوات تزیینی مانند فرش و گلیم در ترکیب با فرم‌های آبستره شکل گرفته‌اند.
نقاش رنگ‌ها را محدود نموده و در عین حضور خط سطح را به عنوان جدی‌ترین عنصر این مجموعه مطرح می‌کند. اما گرایش به صنایع تصویری بومی در بکارگیری خط و سطح مانند آثار نگارگران خلاصه نشده و متریال شکل دهنده سطوح با ضخامت و حجم سه بعدی به نوعی تداعی‌کننده نقاشی دیواری است. رویکرد اسکندری به معماری و خصوصا تزیینات وابسته به آن قابل تامل است. در گذشته بسیاری از نقاشان جریان نوگرای هنر معاصر برای ترکیب عناصر بومی و نقاشی غربی ازاین تکنیک سود جسته‌اند کسانی چون زنده یاد پرویز کلانتری و مارکو گریگوریان با وارد کردن کاه گل در سطوح دو بعدی و یا استفاده از آینه کاری در آثار منیر فرمانفرما همگی تلاشی برای پاسخ دادن به مسئله هویت تصویری بومی بوده است. اما نگاه روایت محور اسکندری سعی در ارائه مفهوم و تولید معنا دارد.
بینندگان در این نمایشگاه با چهار مجموعه مواجه می‌گردند. دسته نخست مجموعه خسرو و شیرین است. این آثار عمدتا در ابعاد ۱۰۰*۱۵۰ سانتیمتر بدون رنگ و با فضایی نگارگرانه آنچنان که شرح داده شد کار شده‌اند. کنایه‌های شاعرانه و استفاده از نوشتار فضایی تصویر سازانه را رقم زده‌اند و مهمترین تصاویر این کارنما را شکل می‌دهند.
مجموعه پنجره‌ها دسته دیگری از آثار است که به سمت آبستره محض رفته‌اند. استفاده از خطوط سیاه و ضخیم بر روی تنالیته‌های رنگی شفاف و خالص زیبایی محصور کننده طبیعت را به یاد می‌آورد بخصوص که این چهار تابلو با استفاده از هارمونی چهار فصل کار شده اند.
در سالن اصلی دو تابلو توجه بیننده را جلب می‌کند. بدون شک این دو تصویر حکایت مفارقت عاشق و معشوق است … دو لنگه در با کوبه‌های زنانه و مردانه و نقش طاووس که نگهبانان بهشت‌اند. اما این دو بطور مجزا قرار گرفته و در پس خود مسیری را نمی‌گشایند.
قدیمی‌ترین نقاشی‌های این کارنما مجموعه منطقه البروج است متشکل از دوازده تابلو با علائم دوازده ماه از سال است. این تصاویر ملهم از نقوش شکسته مرکب فرش‌های عشایری ترسیم شده‌اند تکنیک به کار رفته همچون مجموعه خسرو شیرین دارای لحنی سه بعدی و برجسته است که هنرمند به واسطه رنگ، نشانه مورد نظر را متمایز نموده‌است. مشخصا ارجاعات متنی و سمبلیک این دسته آثار در جایگاه والایی نسبت به دیگر تا بلوها قرار نمی‌گیرند و بیننده را بیشتر با سبقه تکنیکی هنرمند آشنا می‌کنند.
اما در فضایی مجزا ما شاهد چهار تابلو با نگاهی ساختار گرایانه و ابعادی بزرگ هستیم که به لحاظ تاریخ پدیداری متقدم بوده و هنرمند به تازگی آنان را خلق کرده است. استفاده از آیینه های کوچک و تنالیته رنگ‌های درخشان همراه با خطوطی حجیم و ترکیبی قرینه آبستره نابی از نور و رنگ را در معرض دید قرار می‌دهند. بی‌شک آیئنه به عنوان بازتاب دهنده نور جایگاهی والا در هنر ایرانی دارد. آب و نور نمادی از پاکی و راستی در سنت هنر حکمی است.

هنرمند با ایجاد فضایی هندسی سعی در نمایش عالم مثال دارد. وی اشکال محسوس نمادینی خلق کرده تا مثال زیبایی در اثر هنری گردند. وجود شکاف تصویری میان تابلوها حاکی از حجابی مادی است که عوالم رحمانی جهان را محصور نموده و جایگاه هنرمند را در انکشاف و پدیداری حقیقت مثالی هویدا می‌کند.
جهان بینی مثالی از دیر باز دغدغه هنرمندان ایرانی است و ترکیب این نگره با مفاهیم هنر نو گرا تلاشی قابل تقدیر و ارزشمند می‌باشد .
دیدار از این نمایشگاه را به کلیه هنردوستان عزیز توصیه می نمایم.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

نقدی بر کارنمای ایرج اسکندری در گالری ساربان

نقدی بر کارنمای ایرج اسکندری در گالری ساربان

نگاهی روایت محور در ارائه مفهوم و تولید معنا

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ