نگاهی به مجسمه‌های مریم کوهستانی

بدن معطوف به اشیاء

نگاهی به آثار مجسمه مریم کوهستانی در گالری سیحون

آوام مگ: به قلم سحر افتخارزاده

کوهستانی در مجموعه تازه خود از چارچوب روانشناسانه مجموعه قبلی که فضایی درون ذهنی را بازمی‌نمود بیرون آمده. در “تن بحرانی”(بهمن‎ماه ۹۵ گالری سیحون) شاهد روایت‌هایی موازی درون ساختمانی از واقعیات انکار ناپذیر فضا و زمان بودیم که بدن را به بند کشیده بودند. شاید بتوان گفت در آن مجموعه، بدن برای کوهستانی همچون شیئی در میان اشیاء مطرح بود. اما در اینجا مجسمه‌ها بدن‌هایی بسط یافته هستند که از چارچوب فضا‌/زمانِ گذشته بیرون آمده‌ و آزادانه هرچیز و هر جایی را از آن خود می‌کنند. “پوستی از آن خود” از حیطه روانشناسانه به سطحی پدیدارشناختی وارد شده و چنان که از گزاره نگاشته توسط مهدی رفیع بر می‌آید، به وجود از خلال بدنی معطوف به اشیاء می‌نگرد. تأویل پوست به مرز صفر میان درون و بیرون را می‌توان تلاشی برای پیوند دادن سوژه و ابژه جدا‌افتاده از هم تلقی کرد. در این مجموعه کوهستانی توانسته بخوبی ارتباط درونی با خود را در قالب هنر، بیرونی و محسوس کند.

مجسمه‌ها که با ترکیب مواد (پاپیه ماشه، سرامیک و فلز) ساخته شده‌اند، اغلب پا ندارند و یا لباسی توخالی هستند، اما کاراکتر اصلی همیشه سر دارد. اغلب پاها و پایین تنه است که در آن حذف یا تبدیل به اشیاء صورت گرفته. این باقی‌گذاشتن سر و دست‌ها، خلاصه شدن بودن و وجود داشتن به داشتن سر و حواس پنجگانه، بدون امعاء و احشاء و کل پایین تنه، جاگیری سوژه شناسا در سر و اساسا جداافتادگی سوژه و ابژه را به میان می‌آورد و این را می‌توان در متن گزاره هنرمند نیز یافت؛ آنجا که به بدنی خالی می‌رسد و همچنان من-ی برایش باقی می‌ماند که با ضمیر اول شخص از خود حرف بزند، من-ی که هم بدن خود است و هم چیزی جدا از آن است.

آثار کوهستانی اشیاء را در ارتباط با بدن نه در مقام ابزار که در مقام متعلق التفات سوژه بازتعریف کرده‌اند. با این تلاقیِ معناساز، بودن از خلال عمل وجودشناختی بازشناخته می‌شود. در اینجا هنرمند شیء را از زمینه خود جدا کرده و با زمینه تازه‌ای گره زده است. تنها در بدن-سرسره است که افزودن موتیف گل و مرغ نظام پدیدارشناسانه پیش‌برنده روند معناسازی مجموعه را دچار وقفه کرده و مخاطب را وارد نظام تفسیری نشانه‌شناسانه می‌کند.

هنرمند در گزاره نگاشته به قلم خودش، پرسش از وجود را با شک در داشتن وجودی مستقل و بسنده برای خود آغاز می‌کند. از این رهگذر، آثار کوهستانی با خواست آزادی گره می‌خورند. عنوان نمایشگاه که یادآور “اتاقی از آن خود” نوشته ویرجینیا وولف است، میل هنرمند به فرارفتن از مسئله جنسیت را نمودار می‌سازد و وجهی بیرونی/اجتماعی را در کنار وجه درونی/فلسفی آثار به مجموعه می‌افزاید. وولف در رمان خود که به عنوان نوعی سخنرانی نگاشته شده، به مسئله زن و ادبیات یا شاید بتوان گفت زن و آفرینش هنری و ادبی می‌پردازد. عنوان کتاب اشاره‌ای است به نبودن حق مالکیت مکانی برای زن در دوره‌ای که این کتاب نوشته می‌شد و این یکی از تلاش‌های وولف بود برای به دست آمدن استقلال فردی زنان و بویژه آغازی شد برای نظریه فمینیسم ادبی. اما آنچه می‌توان از وولف در رابطه با آثار کوهستانی و عنوان مجموعه او استنباط کرد مسئله استقلال فردی برای وجود داشتن است. زن بودن هنرمند و پرداختن او به وجود خودش از خلال هنر، اعلام موجودیتی مستقل از تمام برچسب‌های محدود کننده جنسیتی تحمیل شده از سوی اجتماع است. وولف در کتاب می‌گوید: …واقعیت این است که کسی وجود ندارد که به او تکیه کنیم و ما تنها هستیم و با دنیای واقعی سروکار داریم، نه فقط دنیای زنان و مردان…

گزاره مریم کوهستانی:

دغدغه من برای درک و کشف جهان خودم، برای کشف خودم همیشگی است. هر بار به شکل تازه‌ای و به دستیافت تازه‌ای میرسم و دوباره از آن دور میشوم.. تنم خانه من است. این منی که میگوید این خانه خانه‌ی من است در خانه‌ی خودم هستم، این فکرِ بودن در خانه‌ی خودم آرامم میکند، این خانه از هیاهوی جهان بیرون نجاتم میدهد، این خانه مثل رحم مادر مرا در برمیگیرد، این پناهم میدهد، این من که می گوید این خانه از هیاهوی جهان بیرون نجاتم میدهد، صاحب این خانه‌ای هستم که بیسند و محضر و دفتر، از آن من است، این تنم خانه‌ی من است، این آخرین پناه من است، من در خانه‌ی خودم هستم، من در خانه‌ام، خودم هستم، من خودم هستم، اما در کجای این خانه، تا کجای این خانه، من خودم هستم؟ این من، این خود، این هر چه که اسمش باشد و نباشد، این اسمی داشته باشد یا نداشته باشد، این هر چه که هست و نیست، این حد و مرزش تا کجاست؟ این تا کجا من خودم هستم؟ این تا کجا خودم هستم؟ این تا دستهام؟ این که ستون خانه ام باشد وجداشان کنم و همچنان خودم باشم و جفت دستهام، این تا پاهام که جدا شوند و همچنان خودم میمانم و این پاهام که مثل طفلی که هراس گم شدن بی‌تابش میکند و پای مادرش را بغل گرفته آرام می گیرد، تا پاهام که نشسته بر هیچ، کنج خانه‌ی خودم هستم، تا موهای سرم که سقف پوشالی خانه‌ام، این که بند نافم پچیده در سرم، بر گلویم، این که مثل نیلبک به لب و دهان بگیرم و مادرانه‌ترین نوای موسیقی خودم باشم ؟ این تا کجای تن و بدنم، این من خودم هستم؟ این که میتوانم از نردبان بدنم بالا بروم و سُر بخورم تا زیر پای دامنم، این و اینها هر چه که هست من چیزی جز این تن و بدن هستم و نیستم، این من نیستم، این من خودم نیستم و همین منی که می تواند نیست باشد و نباشد و همچنان با ضمیر اول شخص بگوید: این من نیستم، این من خودم نیستم، این چیست؟ این چیزی جز یک خالی بی‌پایان، این چیزی جز خانه‌ای لخت و خالیست که صدای خودم، تنهاترین صدای موجود در خانه‌ام در آن می‌پیچد: کسی خانه هست؟

بخشی از گزاره مهدی رفیع بر نمایشگاه:

پوست یک مساحت مرزی است، جایی که جهان‌های درون و بیرون یکی می‌شوند یا بهتر با هم تلاقی می‌کنند: تجربه‌ی بساوایی مجسمه.اگر پوست مرز جهان‌های «من» را یا شاید هویت مرا معین می‌کند،به عبارت دیگر، اگر پوست یک «صفر مرزی» است می‌توان با برگردان هر تجربه ‌ای به این «صفر شدت» کارکردهای متعین اندام‌ها و ارگانیسم‌ها را واژگون کرد. بدن ،یا تنِ مجسمه در مقام فیگور می‌تواند جهان را به درون خود داخل کند و خود نیز ادامه‌ی اشیاء و موجودات باشد. مثلاً دست من امتداد میز باشد یا ادامه‌ی کاموا یا پا-دامن‌هایی که در راستای سرسره جاری می‌شوند و برای «دیگر شدن» سرعت می‌گیرند. می‌توان اجزاء بدن را با قطعات دیگری از جهان جایگزین کرد. و آن‌گاه پرسش اساسی این است: این بدن تا کجا بدن «من» است و من با چه عنوانی مالک آن هستم؟

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم سحر افتخارزاده را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

نگاهی به مجسمه‌های مریم کوهستانی | بدن معطوف به اشیاء

بدن معطوف به اشیاء

نگاهی به آثار مجسمه مریم کوهستانی در گالری سیحون

آوام مگ: به قلم سحر افتخارزاده

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ