جلال شباهنگی هنرمند تأثیرگذار در هنر بومی منظره‌نگاری

نقدی بر نمایش و بررسی آثار جلال شباهنگی در فرهنگستان هنر – گالری صبا

هنرمند تأثیرگذار در هنر بومی منظره‌نگاری

آوام مگ به قلم جاوید رمضانی

دفتر صوفی سواد و حرف نیست جز دل اسپید همچون برف نیست

تو نیکی می‌کن در دجله انداز که ایزد در بیابانت دهد باز

سرزمین بیابانی مکانی است که نهایت تلاش برای بقا را به تصویر می‌کشد. این وادی مملو از اسرار و زیبایی‌هایی است که پیدا و ینهان می‌شوند مکانی که سایه‌ها تنها همسفر راه رو هستند و مایه حیات آب پیمانه می‌شود.

در بیایان همه چیز در افق معنا دارد، مرز بی‌انتهای زمین و آسمان، آنجا که همه چیز در آستانه عروج است. اقلیم مهمترین عنصر طبیعت برای شکل‌دهی به اندیشه هنرمند است و نقاش متأثر از آن، جهان خود را شکل می‌دهد.

این هفته به دیدن آثار استاد جلال شباهنگی در فرهنگستان هنر رفتم. وی هنرمندی است که تأثیرگذارترین هنر بومی منظره‌نگاری را شکل داده و سالهاست تا تخیل خود را در این وادی به جولان در آورده است.

نقاشی‌های شباهنگی، تجسم طبیعتی بکر و دست ‌نخورده از سرزمین مادری است که دیرزمانی در همهمه زندگی پرتلاطم معاصر فراموش شده است. وی که تحصیلات خود را در دانشگاه سن خوزه ایالت کالیفرنیا به پایان برده، قریب چهل سال، به خلق مناظری باز و وسیع از تپه‌ها و کویرهای ایران پرداخته و با استمراری ستودنی، این آثار را به یکی از شناخته ‌شده‌ترین نمونه‌های نقاشی معاصر ایران بدل کرده است.

فرهنگستان هنر در تجلیل از این هنرمند اندیشمند و معلم توانا مروری بر آثار استاد را به نمایش عمومی درآورده است. این نمایشگاه به همراه رونمایی از کتاب مجموعه آثار و تجلیل از مقام شامخ استاد در گالری صبا گشایش یافته است.

تلاش پرثمر هنرمند جهت خلق نمادین عارفانه‌ترین مضمون تصویری هنر ایران وی را در مقام یکی از مهمترین هنرمندان نوگرا قرار داده است. کویرهایی شباهنگی در جهت تقلیل و واقعیت‌زدایی از عناصر بصری سطوحی را با تکنیک‌های متفاوت نقش زده‌اند که دارای حساسیتی قابل تأمل است.

این ساده‌سازی عناصر بصری به حدی است که امکان هرگونه کاهش و یا اضافه عناصر فضایی را سلب نموده. این استحکام ترکیب‌بندی به کمک لکه‌های درختان و بوته‌ها و قطعاتی از ابرهای آسمان مرزی میان واقعیت و انتزاع پدید آورده‌اند.

سطوح تخت و منحنی این آثار با رنگ‌آمیزی خیال ورزانه عمق تصویر را محدود می‌نمایاند و زبان تصویری نگارگرانه را اتخاذ می‌کند. استفاده از خط، سطوح تخت و رنگ‌های الوان همگی از صفات هنرمندان نقاش کهن ایرانی است.

انتخاب هوشمندانه سوژه یعنی بیابان رهیافتی است که ژانر منظره‌نگاری غربی و نگاه رمانتیک و تزیینی نقاشان به طبیعت‌نگاری را متحول نموده است اما این تحول با ممارست در نقاشی غربی و شرقی و دریافت‌های آکادمیک همراه است در مجموعه به نمایش درآمده ما با چهار دسته از آثار مواجه می شویم. دسته نخست در سالن ورودی، تصاویر گل و مرغی است که با ظرافت تکنیکی نقاشان دوره قاجار و انتخاب دقیق گلدان‌ها ترسیم شده‌اند گلدان‌هایی که گاهاً شکلی متجدد و غیرسنتی دارند. در این میان ما با حجم‌های شیشه‌ای در ویترین‌ها برخورد می‌کنیم این حجم‌ها در عین تعهد به فرم‌گرایی دارای لحنی بومی هستند که نقطه مقابل تصاویر گل و مرغ است منحنی‌های شیشه‌ای گویا از جنس همان منحنی‌های کویرهای نقاش است شفاف و محسور کننده.

در دسته سوم که سالن‌های اصلی به آن اختصاص داده شده است دشت‌ها و کویرها قرار دارند این آثار بر روی مقوا و بوم با تکنیک رنگ و روغن و ترکیب مواد کار شده‌اند.

اما دسته چهارم آثاری است که عمدتاً نگاهی ساختارگرایانه و مدرنیستی به مقوله گل و مرغ دارند این دسته آثار با تقسیمات متقاطع و شطرنجی مجموعه‌ای تزیینی را شکل داده‌اند. که لحنی گرافیکی دارند.

ساختار زیبایی‌شناسی شباهنگی تهی از فرم‌های انسان است نگاه او به طبیعت شاعرانگی بی‌زمان و مکانی است که مخاطب را به درون دعوت می‌کند. تلاش هنرمند معطوف به خلق امید و روشنی است حضور انسان در تابلوها دیده نمی‌شود اما این فقدان به نوعی پوسته پنهان ناظر است بیننده خود متوجه غفلت از طبیعتی می‌گردد که امروزه در زندگی انسان تأثیرات آن مشهود گشته این بصیرت هدیه پنهان نقاش به بیننده است.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

جلال شباهنگی هنرمند تأثیرگذار در هنر بومی منظره‌نگاری

نقدی بر نمایش و بررسی آثار جلال شباهنگی در فرهنگستان هنر – گالری صبا

هنرمند تأثیرگذار در هنر بومی منظره‌نگاری

آوام مگ به قلم جاوید رمضانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ