شور هستی در آثار علیرضا آسانلو | گالری شیرین به قلم جاوید رمضانی

نقدی بر نمایشگاه علیرضا آسانلو در گالری شیرین

شور هستی

آوام مگ به قلم جاوید رمضانی

این توهم که نقاشی، در عرصه‌ی بازنماییِ واقع‌گرایانه، درگیر تصاویر پیشینیِ ذهنی است سال‌هاست بر هنر ایرانی سایه افکنده است. واقع‌گرایی بی‌حاصلِ کمال‌الملکی اسیر این گفتمان اوریانتال بود و هنرمندان بسیاری را کماکان در عرصه‌ی هنر به گوشه‌ی امنِ ناکارآمدیِ کشفِ معنا کشانده است.

این گوشه‌ی امن از‌آن‌رو دارای امنیت بود که وجه صنعتیِ تولیدِ تصویر درگیر قضاوت عام گردیده بود و ظرفیت‌های نظری و سطح سواد عمومی فارغ از پاسخ دادن به مفاهیمِ غایی و هستی‌شناسانه بودند.

در روند احیای تمدن ایرانی، قطعاً رشدِ کمی دارای اولویت بود. پس از سقوط عمومیِ کیفیت زندگی در دوران صفویه، تعداد بی‌سوادان مطلقِ جامعه رو به افزایش گذاشت و بازسازی زیرساخت‌های اجتماعی توسط اولین مصلحان اجتماعی، امیرکبیر و ابوالقاسم قائم‌مقام و پدرش میرزا عیسی‌خان سید‌الوزرا، با کمک‌گرفتن از متدهای غربی و محصلان فرنگ‌رفته رخ داد. این اتفاقِ اجتناب‌ناپذیر در عرصه‌ی فرهنگ عمومی وجهی نمایشی به هنرِ متأثر از غرب در ایران داد.

امروزه بسیاری از پژوهندگان اسیر بازسازی تاریخ هنر مدرن ایران با الگوی ثبت‌شده در جهانِ دیگرند. بازیابی کلماتی چون رئالیسم و امپرسیونیسم و کوبیسم و غیره همگی فقدان فهم غاییِ زبان و توجه به تفکر بود. این فقدان را باید فقدان معنا نامید، فقدان توجه به حقیقتِ مستور در ظاهرِ اشیاء.

وی که از شاگردان مرتضی کاتوزیان و شهاب موسوی‌زاده است، در دو قطب فکریِ هنر گذشته‌ی غربی و ایرانی تجربه‌اندوزی کرده است. موسوی‌زاده شاگرد حسین شیخ بود و در عبور از تعلیماتِ وی به‌سمتِ جریان هنر مدرنِ چپ حرکت کرد، و کاتوزیان از نقاشان واقع‌گرای سبک و سیاق کمال‌الملکی است که در سِیرِ خود با تمهیدات فراواقع‌گرایانه سعی در تولید این سیاق با مضمون ایرانی داشت.

آسانلو اما، در پی سال‌ها ممارست و زندگی دشوار، در پی هنری است که مرزهای جدیدی بیافریند. در کارنمای فعلی، ما شاهد جست‌وجوی هنرمندی هستیم که در آستانه‌ی دوران پختگی قرار دارد. وی متولد ۱۳۵۳ است و با عزمی جزم از نوجوانی به‌طور حرفه‌ای به کار نقاشی و پس از آن (از ده سال گذشته) مجسمه‌‌سازی روی آورده است.

بی‌شک تخصص وی در ساخت پرتره، چه در قالب نقاشی و چه در قالب مجسمه، تردیدناپذیر است و آثار بسیاری در داخل و خارج از ایران با سفارش و بی‌سفارش آفریده است.

بیننده، با ورود به نمایشگاه، با تابلوهایی روبه‌رو می‌شود که شور و خودجویی در آن‌ها مشهود است. فضای بصری به‌شدت دارای شعف است؛ رقصی میانه‌ی میدان برای یافتنِ آن حقیقت گمشده درون خود. این نه مفهومی شاعرانه و نه تعارفی نوشتاری است؛ بلکه، آن‌چنان که در مقدمه‌ی بحث ارائه کردم، مضمونی با تکیه بر تاریخ مغمومِ ماست؛ لذا سؤالِ «خود کیستیم و چه می‌جوییم» واجب‌الحضور می‌شود. این پاسخ مسئولِ تمام ناکامی‌های زیست معاصرمان است. نگارنده‌ی بیانیه‌ی نمایشگاه سعی در بازتاب این مفهوم دارد؛ وی با تکیه بر مولانا چنین نگاشته است:

« “این کیست این“ ارتباط وجود انسان و جریان هستی را از زاویه‌ای عارفانه و شرقی بازنمایی می‌کند. هنرمند با محوریت قرار دادن پیکره‌ی انسانی، به عنوان عالی‌ترین موضوعِ وجودیافته در عالم، ذهن مخاطب را به پرسش از ماهیت زندگی فرا می‌خواند؛ چه‌چیز در وجود آدمی او را موجود می‌کند و چه‌گونه زندگی در او جاری می‌شود؟»

شاید نگارنده درگیرِ مفهوم پارادوکسیکالِ خودشرق‌انگاری است. خودجوییِ نقاش صادقانه است. گریزِ وی از نظام شرق و غرب تأکیدی است که با همان پرسشِ مطرح‌شده از ماهیت زندگی اثبات می‌گردد.

پیکره‌ی انسان در آثار آسانلو محوریت دارد، اما نه برای وضوح، که در مستوری شکل می‌یابد. با سابقه‌ی نقاش در فرم‌های واقع‌گرایانه، می‌توان تناقضِ زمانِ خلق اثر و استیصالِ هنرمند در آغازِ تابلو را دریافت. غم و شادی، محبت و خشم، بود و نبود، و آن‌چه ماهیت انسان را می‌سازد، کارماده‌ی وی است.

نقاش درگیرِ نازیبایی و زیباییِ عام است. قدرت کارتک‌های رنگی، دانش رنگ، و طراحی و بافت بصری با مترِ طبیعت در آثار هویداست، اما نقطه‌ی درخشانِ این تصاویر ماهیتِ بازنمایانه‌ی متفاوتی است که مخاطب در فواصل متفاوت از اثر با تغییر لایه‌های تصویر متوجه تغییر آن می‌گردد. گرچه باید بگوییم که این روند به انتها نرسیده و داستان نا‌آرامیِ نقاش ادامه دارد. تنوع رویکردهای چند تابلو، که گاه به وادی سیاق مفهومی در غلتیده، مانند پرتره‌ی ناصرالدین‌شاه، تأییدی بر نظر نگارنده و جست‌وجوی بی‌امان هنرمند است.

این تغییراتِ لایه‌های بصری با عقل تحلیلی و محاسبه‌ی تکنیکی قابل ارائه نیست؛ روندی است که در حضور و اتصال با هستیِ جاری رخ می‌نمایاند. آسانلو، در گریز از تصاویرِ پیشینیِ متداولِ ذهنی، پرتره و اندام انسانی، همچون نیایش‌گری در حال تأمل و مراقبه است؛ تأملی جانکاه در عبور از خود و از آن نقطه‌ی امنِ ماندن در عرصه‌ی آن‌چه دیده شده است.

فراخیِ سطوحِ کارِ نقاش و تلاش برای رسیدن به شرافتِ جانِ آدمیت، پیکره‌ی انسان را در محوریت قرار می‌دهد، ولی نقاش به‌عنوان انسانِ خالق به حاشیه می‌رود، چراکه این اُبژه‌ها و موضوعاتِ ترسیم‌شده شبیه صورت نقاشند و کاملاً به عالم مینوی هبوط نکرده‌اند. ایده‌ی صورت همان صورتِ مادی نیست؛ زیبایی‌شناسیِ امر محسوس در هنر ایرانی در امر نامحسوس رخ می‌نماید. این دیگر زیبایی‌شناسی نیست؛ عبور از شناختِ امر محسوس به غایت‌اندیشی و توجه به لایه‌های وجودیِ زیستن است.

نقطه‌ی اوجِ آثار در تابلویی پدیدار می‌شود (تنها تابلویی که انسان در آن دیده نمی‌شود) که اُبژ‌ه‌های انار، نور و شعرِ ترسیم‌شده در آن اشاره‌ای است شورآفرین به عشق؛ این شاید همان ایده‌‌ی وجودِ انسان است، شاید راهی است که هنرمند خطرِ ورود به آن را بپذیرد. بی‌شک با ورود به نمایشگاه علیرضا آسانلو، شما درگیر انتظار می‌شوید و بی‌تابِ پی‌گیریِ جست‌وجوی هنرمندی که چشم به افق بلندِ معنا دارد.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

شور هستی در آثار علیرضا آسانلو | گالری شیرین

نقدی بر نمایشگاه علیرضا آسانلو در گالری شیرین

شور هستی

آوام مگ به قلم جاوید رمضانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ