جای خالیِ هیچ

نقد نمایشگاه «فقدان»، فرزین راه‌نشین، گالری ماه

آوام مگ به قلم مریم روشن‌فکر

فرزین راه‌نشین، پس از آخرین نمایشگاه انفرادی خود در 1394 در گالری اُ، اینک با مجموعه‌ای از کارهای جدیدش به گالری ماه آمده است. این مجموعه با عنوان «فقدان»، نمایشگاهی است از آثار طراحانه‌ی راه‌نشین که از میان به دو سمت منتزَع شده‌اند: گروه اول به‌سمتِ حذف و فقدان، و گروه دوم به‌سمتِ پرسشِ چیستی، که اتفاقاً دسته‌ی اولِ آثار که در گروه حذف و فقدان هستند، به دوره‌های کاریِ گذشته‌ی او شباهت دارند و آثاری‌اند که به موضوعِ زمان، از‌دست‌دادن، نبود و فقدان می‌پردازند. این دسته، بر‌خلافِ ظاهرِ فیگوراتیوِ خود، در معنا، به‌سمتِ انتزاع می‌روند و چالشی که ایجاد می‌کنند پیرامون مفهومی است که به‌صورتِ ماهوی برخاسته از ذهن انسان است، و آن رابطه‌ی دوگانه و دیالکتیک میان بودن و نبودن است. راه‌نشین در این مجموعه از روشی کاهشی برای طراحی استفاده می‌کند: کَندن، تراشیدن و پاک‌کردنِ صورت‌هایی که در یک سری تصویر از یک جهت وارد و از جهت دیگرِ قاب خارج می‌شوند. راه‌نشین در این مجموعه‌ها هم‌چنین به چرخه و گردشِ لایتناهی بینِ هست و نیست نیز اشاره می‌کند که در همان معنای زمان قابل تعمیم و تعبیر است.

دسته‌ی دوم در فرم انتزاعی‌اند و در معنا بیشتر پرسشی هستند که لزوماً مبدأ و مقصدی ذهنی ندارد و بیشتر بر جنسیت و لایه‌های پیچیده‌ی آن استوار گشته است. راه‌نشین در این مجموعه بیشتر آلتِ زایشی را به مثابهِ نماد در نظر گرفته و با کاهشش به فرمِ پایه‌ای، آن را به‌صورتِ یک شکل هندسیِ محض بازنموده است؛ سپس، با افزایش لایه‌هایی از بافت، خط و رنگ به‌صورتی بسیار محدود و تکه‌چسبانی، شکل آن را گسترش داده و از یک شکل ساده‌ی هندسی با فرمی عمودی یا دوکی‌شکل به کوه یا روزنه‌ای در تاریکی رسیده ‌است. راه‌نشین زن و مرد را از یکدیگر جدا کرده و هریک را به‌صورتِ جداگانه بسط داده و تعبیری متفاوت از آن حاصل کرده ‌است.

او، با تکثیر یک فرم، در‌واقع نگاهی جست‌وجوگرانه به آن انداخته و سپس با افزودن عنصری نمادین نقطه‌‌عطفی بر تعریف کلّیِ اثر نهاده است: گل‌ سرخ، کوه آتشفشان، منحنی‌های دوتاییِ تکرارشونده، بافت‌های چهارخانه‌ی قفس‌مانند و لکه‌های بی‌شمارِ زرد و قرمز در نقاط مختلف اثر؛ و هم‌چنین تقسیم قاب به دو بخش سفید و سیاه، که بخش اعظمِ پایین یا بالای کار را به خود اختصاص داده‌اند و عناصر زنانه یا مردانه نقطه‌ی اتصالِ این دو بخش به یکدیگرند.

فرزین راه‌نشین مسلماً طراحی چیره‌دست است و از حساسیت فرمالِ بسیار بالایی در به‌کار‌بردنِ شکل، بافت و خط برخوردار می‌باشد؛ او هم‌چنین درگیر چیزی در درون است که نامفهوم و نامتوازن است و او را بر آن می‌دارد که پیوسته در جست‌وجویش باشد؛ راه‌نشین در گزاره‌ی نمایشگاه از «جای خالیِ هیچ» سخن گفته و «ساخت و تخریب» را مبنای تعریف آن قرار داده ‌است. این فرآیندی است که به او کمک می‌کند قطعات گسسته و پراکنده‌ی مشاهدات، تجربیات، حسّیات، تخیّلات و زخم‌های عاطفیِ خود را به کمک آن شکل دهد؛ این نوع طراحی او را قادر می‌سازد کار را به‌مرور و در رَوند شکل دهد و البته در این راه به‌خوبی می‌تواند همه‌ی چیزهای غیرلازم را حذف کند و به نمایشِ رَد و باقی‌مانده‌ی آن دست یابد، به‌نحوی که نه هست و نه نیست.

راه‌نشین، در استراتژیِ بازنماییِ خود، نگاه انتزاعی به جنسیت را با کمکِ بافت به‌وجود می‌آورد و فضاسازی مینی‌مالِ خود را به آن می‌افزاید. در این مجموعه، او آثارش را با ایستادن در میان انتزاع و فیگور، در دو ساحتِ معنا و فرم، به تماشا گذاشته تا پیرامون دو مبحثِ بودن و نبودن در حوزه‌ی جسمی و ذهنی، یعنی از‌دست‌دادن، ناتوانیِ انسان در برابر زمان و گمانه پیرامون اساسِ چیستی در مبتدای خلقتِ آن به‌صورتِ نمادینِ جنسیت، به مکاشفه‌ای طراحانه برود.

نقدهای قبل به قلم مریم روشن فکر را اینجا بخوانید:

جستجوی تاریخ فراموش شده‌ی استانبول در آثار آراگولر

انتشار: 12 اسفند 1397

جستجوی تاریخ فراموش شده‌ی استانبول در آثار آراگولر نقدی بر نمایشگاه عکس‌های ارا گولر – مرکز نبشی آوام مگ: به قلم مریم روشن‌فکر حضور انسان ها با فروپاشی امپراتوری عثمانی در پایان جنگ جهانی اول، جلال و جبروتِ بیش از شش قرن حکومت تُرکان بر مدیترانه به خاطره‌ای محو و دور تبدیل شد. این خاطره و این زوال در رمان‌های اورهان پاموک و اشعار ناظم حکمت به تصاویری خاک‌گرفته و مِه‌آلود از شکوهِ از‌دست‌رفته بدل شدند و آرا گولر این […]

جای خالیِ هیچ | نقدی بر آثار فرزین راه‌نشین

نقد نمایشگاه «فقدان»، فرزین راه‌نشین، گالری ماه

جای خالیِ هیچ

آوام مگ به قلم مریم روشن‌فکر

نویسنده

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ