نقاشیِ بهشتی نقدی بر نمایشگاه الهام نفیسی

نقدی بر نمایشگاه الهام نفیسی در گالری هما

«نقاشی بهشتی»

آوام مگ به قلم جاوید رمضانی

بازخوانی فرم‌های سنتیِ نقاشی ایرانی و ادغام آن با ظرفیت‌های نقاشی مدرن غربی و تداخل این زبان بصری رویکردی است که امروزه نوعی خودشرق‌انگاری را به ذهن متبادر می‌کند‌.

نقاشی ژاپنی تا پیش از سده‌ی شانزدهم از نقاشی چینی و سپس از هنر غربی تأثیر پذیرفته ‌است. از مهم‌ترین سبک‌های نقاشی ژاپنی می‌توان به نقاشی‌های مذهبیِ بودایی، نقاشی با تغییر غلظتِ مرکّب، و خوشنویسیِ ژاپنی نام برد. اما آن‌چه در اشیای کاربردیِ رسیده به بازار آنتیکِ ایرانی دیده می‌شود نوعی طبیعت‌گرایی در صنایع دستی چون معرق‌سازی با سنگ و صدف است.

بسترِ طبیعت‌محوریِ نقاشیِ چینی، مرکزِ آغازِ نوعی نقاشی است که مستثنی از روایت‌پردازی و اسطوره‌سازیِ متداولِ شرق است. رهایی از تجرید زبان و قصه‌گویی در سایه‌ی خلسه‌ی افق‌های دوردست شاید نخستین تجربه‌ی انسان شرقی در برخورد با امر والا و سوژه‌ی شناساست. این جریان که در دوران تانگ و سو دیده می‌شود به‌مدت چهار قرن (از قرن ششم تا دهم میلادی) بر نقاشی چینی و شرقی مسلط شد.

در این دوران، از رنگ‌های پرتنوع برای نقاشی بهشتی استفاده می‌شود. این نقاشی‌ها فاقد اصول ژرفانمایی‌اند؛ لذا بیننده به‌طور آزادانه از این‌گونه نگاره‌ها استفاده می‌کرده ‌است. این نقاشی‌ها را نقاشی توماری نیز گفته‌اند.

هفته گذشته، به تماشای آثار الهام نفیسی در گالری هما رفتیم. این آثار متأثر از نقاشی‌های بهشتیِ چینی و نگاره‌های ادبیاتِ تعلیمی مانند «کلیله و دمنه» است که در قرن هفتم و نهم هجری تصویرسازی شده‌اند‌.

در بدو ورود به نمایشگاه، مخاطب با تصویری در روبه‌روی خود مواجه می‌شود که دارای ارجاعات بینامتنیِ بسیار است. وجود رنگ گُلبهی و انبوه خرگوشان در زیر بوته‌های گل رز و نیز دو بازِ شکاری شاید ارجاعی به نظام‌های اخلاقی معاصر است.

از سوی دیگر، زیباییِ صنعت و تکنیک ظریفِ هنرمند گویای لطافتی است که در عرصه‌ی بوم‌های بزرگ با قلم‌موهای ظریفِ نگارگری به جولان پرداخته است. این پُرکاری گواهی است بر طنّازیِ نقوشی که با خشونتِ انتقادی هماهنگی ندارد. هنرمند، با رنگ‌گذاری‌های چشم‌نواز و ترکیب‌بندیِ چندساحتی، سعی در غنی‌کردن زبان بصری خود دارد. این تلاش همراه با چیدمان فشرده‌ی عناصر تصویری شکل گرفته که زیرساخت و پلان‌بندیِ متنوعی ندارند. در آثار بزرگ‌تر، ما شاهد چهار پلانِ زمینه در پایینِ سوژه‌ی اصلی، کو‌ه‌ها و سپس آسمان هستیم؛ ولی در آثار کوچک‌تر، که به نظر می‌رسد تولید این مجموعه با آن‌ها آغاز شده است، ما با ترکیب‌بندیِ دَوّار و نظام ساختاریِ نگارگری ایرانی مواجه هستیم. به‌طور مشخص، تلاش و تجربه‌گراییِ هنرمند قابل‌تقدیر است. بازنگری طبیعتِ خیالی و استفاده از نظام تصویریِ روایی همراه با تلاش در ایجاد لایه‌های معناییِ متکثّر و معاصر چند زاویه‌ی زیباشناسانه‌ای است که هنرمند سعی در ادغام آن‌ها دارد تا منجر به ظهور گذاره‌ی مؤلف شوند. در دو اثر بزرگِ کنار هم شیر ارجاعی بینامتنی به «کلیله‌ و دمنه» و «مرزبان‌نامه» است. داستان شیر و خرگوش در «کلیله و دمنه» یا داستان فریب پلیکان برای شکار ماهیان مورد بازنمایی قرار گرفته‌اند.

در تصویرپردازی‌های نقاش، هنرمند سعی در از آنِ خودسازیِ نگاره‌های هنرمندانِ گذشته داشته است؛ همچون تصویر شکارِ کبوتر طوقی یا اسب‌سوارانِ دگا، هنرمند فرانسویِ قرن نوزدهم و بیستم.

درشت‌نمایی در پلانِ نخست با بافت‌های خیره‌کننده همراه با فرم‌های درخشانِ پرندگان و حیوانات نشان از تلاش نقاش دارد. وی پیوسته با راهکارها و کارماده‌های فیزیکیِ متفاوتی درگیر است که آثار او را قابل‌تأمل می‌نمایند.

سطح کار، از نزدیک، برجستگی‌ها و لایه‌های منهدم‌شده دارد. اثر دارای دو بُعدِ نزدیک و دور است که در فواصل متفاوت قدرت خیال‌پردازیِ مخاطبان را تقویت می‌کند. بافت و طراحی عنصر بصریِ اصلیِ تابلوهای نفیسی‌اند که با ضربآهنگ و ریتمِ پرفشار تماشاگر را، در عین فهمِ کلّ اثر، به دیدنی موضعی دعوت می‌کنند.

هنرمند در تلاش است تا، با کاربست آموزه‌های نقاشی معاصر در قالب سوژه‌های تصویرپردازیِ شرقی، روح هنرِ نگارگران را به جهان ایرانی بازگرداند.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

نقاشیِ بهشتی نقدی بر نمایشگاه الهام نفیسی

نقدی بر نمایشگاه الهام نفیسی در گالری هما

«نقاشی بهشتی»

آوام مگ به قلم جاوید رمضانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ