مقبول فدا حسین، از پوسترکشی سردر سینما تا قرارگیری در کنار پیکاسو

پرونده‌ی معرفی هنرمندان معاصر هند

قسمت سوم: مقبول فدا حسین

آوام مگ به قلم: سارا بافتی زاده

«مقبول فدا حسین» (Maqbool Fida Husain) در شهر «بندپور» در سال 1915 متولد شد. او فعالیت خود را با نقاشی تجاری و طراحی پوسترهای سردر سینما آغاز کرد؛ درحالی‌که در کلبه‌ای فقیرانه به‌همراه خانواده‌اش در بمبئی زندگی می‌کرد. آثار او بعدها در سال ۱۹۹۶ پس از انتشار در یکی از مجلات معتبر هند مورد توجه مجامع بین‌المللی قرار گرفت و جهانیان با آثارش آشنا شدند.

او در نمایشگاه گروهی هنرمندان پیشرو در سال 1948 شرکت کرد و در اواسط دهه‌ی 50 میلادی به یک شخصیت مشهور ملی بدل شد و نمایشگاه‌های مختلفی در سرتاسر جهان برپا کرد؛ تا آن‌جا ‌که به همراه «پیکاسو» تبدیل به ستاره‌های نمایشگاه دوسالانه‌ی «سائوپولو» شدند.

او یک شمن بود که می‌دانست در آثارش از کدام نشانه‌ها و نمادها استفاده کند؛ یک دست را کجا قرار دهد و در کجا از یک اسباب‌بازی کودکان استفاده کند؛‌ فانوس روستایی، مار،‌ عنکبوت یا ببر را نمایش دهد؛ عناصری که نشانه‌های زنده‌ی فرهنگ عامیانه‌ی هند هستند.

مقبول فدا حسین یکی از اعضای گروه هنرمندان پیشروی هند بود که از سنت‌های قدیم نقاشی هندو عبور کرده و هنر آوانگارد را جایگزین آن ساختند. آثار او با روح هندیِ خود، تداعی کننده‌ی ترکیبی از کوبیسم و نقاشی کلاسیک بودند که موجب راه‌یابی هنر هند به بازارهای جهانی و رونق آن شدند.

او یک مسلمان بود که افسانه‌ها و اسطوره‌های هندو را نقاشی می‌کرد؛ و در عین حال، شاید جنجالی‌ترین هنرمند هند نیز به‌شمار می‌رفت؛ چراکه نقاشی‌های او از خدایان عریان هندو، پیروان افراطی هندوییسم را به خشم آورد، تا آن‌جا که او را به هرزه‌نگاری و وقاحت متهم کردند؛ و سرانجام او مجبور به ترک وطن شد.

هنر هند مقبول فدا حسین — «چهره‌ها»، م. ف. حسین، 1968، اکرلیک روی بوم، 128 ˟108 س.م

به نقل از، منتقد هنری «اس کالیداس»: «او می‌توانست هر جا نقاشی کند؛ در خیابان‌ها، در آتلیه و… سرزنده بود؛ فکر و بدن چابکی داشت، به‌سرعت فکر می‌کرد و نقاشی می‌کرد. هیچ‌وقت کسی را ندیده‌ام که تندتر از او نقاشی کند.»

او با موهای سفید و ریش‌های بلند، همیشه پابرهنه راه می‌رفت و قلم‌موهای بسیار بزرگی همراه داشت. «آنجولی الا‌ منون»، هنرمند پیشروی هندی درباره‌ی او می‌گفت: «مقبول فدا حسین، هیچ‌وقت پیر نشد. او نیرو، طنز و توانایی شگفت‌انگیزش را برای کارکردن حفظ کرد. او تا دو هفته پیش از مرگش هم‌چنان نقاشی می‌کشید و زندگی کاملی را تجربه کرد.»

مقبول فدا حسین، سرشناس‌ترین نقاش هند، در نود‌وپنج‌سالگی به دلیل کهولت سن در لندن درگذشت.

در بخش بعدی «آشنایی با هنرمندان معاصر هند»، با مجموعه‌‌ای قابل توجه با عنوان «گالری هنر امداواد نی گوفا» (Ahmdavad ni Gufa) خواهیم پرداخت که محصول مشترک معمار سرشناس هندی، «بالکریشنا ویتالداس دوشی»، و «مقبول فدا حسین» است.