پرونده مرامنامهی هنربانان
منشور اخلاقی هنربانان | قسمت اول
انجمن هنربانان موزه‌ها۱ – ۲۰۰۹ میلادی
مجله هنرهای تجسمی آوام: ترجمه‌ی نیما ابطحی
مقدمه‌ی این پرونده به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید.
کمیته‌ی هنربانان جامعه‌ی موزه‌ها برای نخستین‌بار در سال ۱۹۸۳ نسبت به تدوین آیین‌نامه‌ی اخلاقی هنربانان اقدام و سپس در سال ۱۹۹۶ به بازبینی آن پرداخت. با تشخیص این واقعیت که موزه و موزه‌داری فعالیتی در حال تغییر مداوم بوده و در طول زمان در معرض چالش‌ها و نگرانی‌های جدید قرار می‌گیرد، این کمیته در سال ۲۰۰۶ نسبت به ایجاد کارگروهی با هدف بازبینی و به‌روزرسانی دستورالعمل اخلاقی اقدام نمود.
جهت تدوین استانداردها و بهترین روش‌های بهکارگرفتهشده در ارتباط با رفتار حرفه‌ای هنربانان و فعالیت‌های متعدد هنربانی در موزه‌ها، این کارگروه استانداردهای عمومی پذیرفته‌شده توسط جوامع حرفه‌ای موزه‌ها و سازمان‌های حرفه‌ای در سطح بین‌المللی را مورد بررسی قرار داد. علاوه بر این، کارگروه از انجمن‌های موزه‌داری و هنربانان فعال جهت ارائه‌ی نقطه‌نظرات خود در ارتباط با پیش‌نویس دستورالعمل حاضر دعوت نمود.
اعضای کارگروه و نویسندگان این سند آقایان جان میر، رئیس و هنربان جامعه‌ی تاریخی ماین، جیمز برنز، هنربان تاریخ از موزه‌ی تاریخی تمپ، خانم استفانی گاوب، مدیر گنجینه‌ی مرکز تاریخ منطقه‌ی اورنج کانتی، آقای برایان اچ پیترسون، هنربان ارشد موزه‌ی هنر، جیمز الف میشنر و آقای جان روسیک، هنربان ارشد موزه‌ی تاریخ شیکاگو هستند.
کمیته‌ی اجرایی کمیته‌ی هنربانان جامعه‌ی موزه‌ها نسخه‌ی نهایی دستورالعمل اخلاقی هنربانان را در مجمع سال ۲۰۰۹ خود به تصویب رسانید.
معرفی
دستورالعمل اخلاقی هنربانان، مبانی اساسی، باورها و مسئولیت‌های کلیدی را که معرف و تعیین‌کننده‌ی فعالیت‌های هنربانی هستند تعیین و راهنمایی‌های لازم را جهت تعریف و تعیین رفتارهای اخلاقی فراهم می‌آورد. با وجود این‌که این سند به طور خاص جهت هنربانان موزه‌ای تهیه شده است، این دستورالعمل اخلاقی می‌تواند برای افراد دیگری که در حوزه‌های مرتبط با موزه و مجموعه‌داری فعالیت می‌نمایند و مسئولیت‌هایی مشابه وظایف هنربانان بر عهده دارند نیز مفید باشد.
کمیته‌ی اجرایی کمیته‌ی هنربانان جامعه‌ی موزه‌ها از این واقعیت که هر موزه‌ای بر مبنای منابعی معین و خاص فعالیت می‌نماید اطلاع دارد. این کمیته، ارزیابی شفاف، متعادل و مستقیم آن مواردی از دستورالعمل‌های داخلی سازمان که ممکن است در مغایرت یا در تضاد با مبانی ارائه‌شده در این دستورالعمل باشد را پیشنهاد داده و قویاً تشویق می‌نماید.
درباره‌ی هنربانی
هنربانی حرفه‌ای چند‌وجهی و چند‌جانبه است. بسته به نهاد یا سازمان مربوطه، هنربانان می‌توانند کارشناسانی تخصصی با مسئولیت‌های معین در یک زمینه‌ی خاص یا افرادی با مسئولیت‌های عمومی شامل کنترل مجموعه‌ای از موضوعات مختلف و وظایف گوناگون شامل توسعه‌ی نمایشگاه‌ها تا نگهداری و بهکارگیری امکانات موزه باشند.
در هر حال، هنربانان مسئولیت‌های معینی با تمرکز بر موارد پیش رو بر عهده دارند: الف. تفسیر، مطالعه، مراقبت و توسعه‌ی گنجینه (مجموعه)؛ ب. تهیه‌ی مواد، مفاهیم، نمایشگاه‌ها و سایر برنامه‌هایی که نقشی محوری در ارتباط با هویت موزه دارند. به واسطه‌ی مسئولیت مستقیم هنربانان در ارتباط با گنجینه و نقش آن‌ها در ارتباط با توسعه و تفسیر مواد، هنربانان نمایندگان سازمان خود در جامعه‌ی مخاطبین آن نهاد به حساب می‌آیند.
هنربانان نه‌تنها نسبت به نقش خود در موزه‌ها آگاهی دارند بلکه مسئولیت‌های خود در قبال هیأت امناء، مدیران و سایر کارکنان را شناخته و به سلسله‌مراتب امور حکمرانی در سازمان و نهادی که در آن مشغول به فعالیت هستند احترام می‌گذارند. آنان مسئول فراهم‌آوری نقش راهبری و امور تخصصی در موضوعات گوناگون در ارتباط با موزه‌ی محل فعالیت، و به طور عمومی‌تر، جامعه‌ی موزه و موزه‌داری هستند.
هنربانان نقشی حیاتی در فرآیند دائمی ارتقاء و قدرتمند‌سازی عملکرد موزه‌ی محل فعالیت خود بر عهده دارند. ایشان نمایندگان و افرادی تأثیر‌گذار در توسعه‌ی سیاست‌های سازمان که بازتاب‌دهنده‌ی اصول و مبانی گردآوری‌شده در مرامنامهی اخلاقی هستند بوده و در راستای برطرف‌ساختن مغایرت‌های موجود بین روش‌های بهکارگرفتهشده در سازمان (نهاد) متبوع خویش و استانداردهای حرفه‌ای مربوطه کوشش می‌نمایند.
اعتماد عمومی شاخصه‌ای است که از طریق مخاطبین موزه‌ها به آن‌ها اعطا می‌گردد و این اعتماد براساس این اصل پذیرفته‌شده که موزه در جهت خدمت به جامعه ساخته می‌شود و در راستای منافع حداکثری جامعه فعالیت می‌نماید، ایجاد می‌شود. هنربانان پاسخگویی به این تعهدات را به‌عنوان یکی از الزامات ارتقای سلامت عملکردی سازمان‌ها می‌شناسند؛ بنابراین، هنربانان خود را محدود به رعایت متن قوانین ندانسته و نسبت به اتخاذ و بهکارگیری استانداردهای حرفه‌ای، همانند آن‌چه در این مرامنامهی اخلاقی آمده است، اقدام می‌نمایند. بدین ترتیب آن‌ها ضمن افزایش هرچه بیشتر اعتماد عمومی در ارتباط با صحت و سلامت حرفه‌ی هنربانی، موجب بهره‌مند‌ساختن هرچه بیشتر موزه‌ی متبوع خود، جامعه‌ی مخاطبین آن موزه و سایر موزه‌ها به‌صورت عام می‌گردند.
تعریف هنربان
هنربانان افرادی بسیار مطلع، مجرب یا دانش‌آموخته در ارتباط با حوزه‌ی مرتبط با زمینه‌ی فعالیت یا مأموریت موزه هستند. وظایف و مسئولیت‌های هنربانی می‌تواند جلوه‌های بسیار گسترده‌ای در بین جامعه‌ی موزه‌داران و حتی در داخل یک موزه به طور خاص داشته و حتی ممکن است افرادی به غیر از هنربانان نیز به آن‌ها بپردازند.
بسته به وظایف شغلی، هنربانان موزه‌ها ممکن است به بعضی یا همه‌ی موارد ذیل بپردازند:
ــ روزآمدی مداوم در ارتباط با پیشرفت‌های آکادمیک در حوزه یا حوزه‌های فعالیت خود؛ هدایت تحقیقات در ارتباط با موضوعات اصیل و توسعه‌ی فعالیت‌های علمی نوآورانه که به پیشرفت عمومی دانش در حوزه یا حوزه‌های فعالیت هنربان به طور خاص و هم‌چنین حرفه‌ی موزه‌داری به طور عام بیانجامد.
ــ ارائه‌ی پیشنهاد برای افزودن اشیاء و آثار؛ به‌خصوص به گنجینه یا خارج‌کردن آن‌ها از گنجینه‌ی موزه
ــ قبول مسئولیت نگهداری و توسعه‌ی گنجینه؛ شامل مصنوعات، هنرهای ظریفه، نمونه‌ها، سازه‌های تاریخی و دارایی‌های معنوی
ــ نمایندگی و حضور در تدوین و طراحی سیاست‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به نگهداری از آثار گنجینه براساس روش‌ها و استانداردهای پذیرفته‌شده‌ی حرفه‌ای و بهترین متدها براساس تعاریف ارائه‌شده توسط اتحادیه‌ی موزه‌ها، کمیته‌ی هنربانان و سایر نهادهای حرفه‌ای
ــ هدایت تحقیقات در جهت شناسایی آثار موجود در گنجینه و مستندسازی تاریخچه‌ی آن‌ها
ــ تفسیر و تبیین آثار موجود در گنجینه یا به‌امانت‌سپرده‌شده به گنجینه
ــ توسعه و برگزاری نمایشگاه‌ها
ــ مشارکت در برنامه‌ریزی و تولید آثار آموزشی
ــ نمایندگی و تعیین راهکارهایی جهت بهره‌مندی عمومی از مجموعه‌ها
ــ توسعه و مشارکت در ایجاد تک‌نگاری‌ها (تحقیقات تخصصی در یک موضوع به‌خصوص)، مقالات و مستندات تحقیقی و سایر محصولات فکری اصیل
ــ نمایندگی سازمان متبوع در نزد رسانه‌ها، جوامع عمومی و کنفرانس‌ها و سمینار‌های حرفه‌ای
ــ روزآمدی مداوم در ارتباط با کلیه‌ی قوانین ملی و بین‌المللی مرتبط با آثار موجود در گنجینه‌ی موزه
ارزش‌های هنربان
حرفه‌ی هنربانی مبتنی بر ارزش‌های ذیل شکل می‌گیرد:
ــ خدمتگزاری در جهت منافع عمومی از طریق مشارکت و تشویق به یادگیری، پرسش و گفت‌وگو و در اختیار‌گذاری، گسترش و عمق‌بخشی دانش انسانی به عموم جامعه
ــ خدمتگزاری به سازمان متبوع خود با پاسداری مسئولانه نسبت به منابع مالی، معنوی و… مالی از طریق پیگیری اهداف و مأموریت‌های سازمان متبوع در ارتباط و با توجه به اهمیت موضوعاتی هم‌چون تضارب عقاید و ایده‌ها، فرهنگ‌ها و باورها و هم‌چنین رعایت حداکثری امانت‌داری در تحقیقات علمی
ــ خدمتگزاری به حرفه‌ی موزه‌داری با تشویق و بهکارگیری تعالی، صداقت و شفافیت در کلیه‌ی فعالیت‌های حرفه‌ای
مسئولیت‌های هنربانی
الف: تحقیقات، پژوهش‌های علمی و امانت‌داری حرفه‌ای
هنربانان نسبت به تمامیت و بی‌طرف‌بودن پژوهش‌های علمی و پروژه‌های تحقیقاتی خود از طریق جمع‌آوری منابع و اسناد مثبته[۱] و روزآمدی[۲] مداوم نسبت به پیشرفت‌های علمی و هم‌چنین به‌رسمیت‌شناسی بدون استثنای پژوهش‌ها و مشارکت‌های هنری دیگران اطمینان حاصل می‌نمایند.
به‌ویژه، هنربانان باید نسبت به ایجاد نظارت و کنترل معنوی گنجینه و مجموعه‌ی تحت مراقبت خود اقدام نمایند. این افراد نسبت به تدوین تاریخچه یا سابقه‌ی هریک از آثار مجموعه در زمان افزوده‌شدن آن شیء به مجموعه و این‌که این آثار و سوابق مربوط به آن‌ها به‌صورت سازماندهی‌شده و قابل بازیابی نگهداری می‌شوند اطمینان حاصل نمایند. آن‌ها نسبت به انجام تحقیقات و ثبت منشاء و تاریخچه‌ی هریک از آثاری که در گنجینه موجود هستند یا به مجموعه پیشنهاد شده‌اند اقدام نموده، مسئولیت صحت مستندات تهیه‌شده توسط خود و دیگران را بر عهده می‌گیرند. هنربانان باید تحت هر شرایط نسبت به قوانین ملی و بین‌المللی آگاهی داشته و نباید هیچ‌گاه شرایطی نسبت به تصاحب عامدانه و آگاهانه‌ی آثار دزدی، انتقال‌یافته به‌صورت غیرقانونی یا آثاری که به‌صورت نامناسبی جمع‌آوری شده‌اند اقدام نمایند.
ب: نمایش و ارائه
هنربانان باید خود را نسبت به توسعه و گسترش گنجینه‌ی موزه و هم‌چنین نمایش و ارائه‌ی آثار موجود با توجه به نیازها و الزامات مورد توجه حامیان موزه و مطابق با، و نه لزوماً محدود به، استانداردهای دسترسی‌پذیری متناسب با قانونِ ازکارافتادگان و معلولین متعهد بدانند. هنربانان مسئول حصول اطمینان از صحت کلیه‌ی مصادیق نمایشی مکتوب و غیرمکتوب و هم‌چنین دردسترس‌بودن اطلاعات تهیه‌شده توسط خود و همکارانشان از هر نظر (مادی و معنوی) هستند.
در زمان تهیه‌ی مواد و آثار نمایشی، هنربانان نسبت به خالق یا خالقین اثر و منشاء فرهنگی آن مسئولیت دارند. در صورت امکان و تناسب، آن‌ها به‌صورت دقیق و محترمانه نسبت به نمایش و ارائه‌ی نقطه‌نظرهای خالق اثر، زمینه‌ی تاریخی و فرهنگی و تاریخچه‌ی بهکارگیری آن شیء اقدام می‌نمایند.
ج: تصاحب، مراقبت و واگذاری
هنربانان در مجموعه‌هایی که به جمع‌آوری آثار می‌پردازند، باید براساس مرامنامه و آیین‌نامه‌های اخلاقی مرتبط با حوزه‌ی حرفه‌ای خود و هم‌چنین قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی مرتبط با حوزه‌ی مسئولیتی خود از جمله در ارتباط با مواردی هم‌چون تصاحب یا واگذاری آثار عمل نمایند.
هنربانان نسبت به گسترش مجموعه‌ی تحت نظارت خود متناسب با مأموریت‌های مدون موزه‌ی متبوع خویش و سیاست‌ها، روش‌ها و مستندات سازمانی آن اقدام می‌نمایند. آن‌ها با شناسایی کمبودهای موجود در گنجینه، نسبت به بررسی آثار بالقوه جهت تصاحب[۳] و ارائه‌ی دلایل متقن در جهت افزودن این آثار به گنجینه براساس سیاست‌های مربوطه اقدام می‌نمایند. آن‌ها نسبت به مستندسازی کامل آثار تصاحب‌شده و نسبت به مراقبت کامل از گنجینه‌ی موجود، مطابق با استانداردهای حرفه‌ای پذیرفته‌شده در حوزه‌ی تخصصی خود، اقدام می‌نمایند.
هنربانان به‌صورت دوره‌ای نسبت به بررسی آثار موجود در مجموعه با هدف اطمینان از ارتباط آن با اهداف و مأموریت‌های موزه اقدام می‌نمایند. آن‌ها نسبت به پالایش آثار موجود در مجموعه از طریق واگذاری آن‌ها مبتنی بر قضاوت حرفه‌ای و مطابق با سیاست‌های واگذاری سازمان متبوع خود اقدام می‌نمایند.
واگذاری آثار موجود در گنجینه صرفاً با هدف ارتقاء و پیشرفت موزه و مأموریت آن به انجام می‌رسد. هنربانان با ارائه‌ی راهنمایی‌های حرفه‌ای و تخصصی به هیأت امناء یا دیگر بدنه‌های حاکمیتی موزه نسبت به خسارت‌ندیدن موزه طی فرآیند واگذاری آثار موزه اطمینان حاصل می‌نمایند. آثار واگذاری‌شده ترجیحاً یا به سایر سازمان‌ها یا نهادهای فرهنگی پیشنهاد می‌شوند یا از طریق حراجی‌های شناخته‌شده و معتبر به فروش گذاشته می‌شوند. منافع حاصل از فروش مجموعه‌ها صرفاً در جهت تصاحب آثار جدید یا مراقبت از آثار موجود به‌کار‌گرفته می‌شوند. هر نوع استفاده‌ی دیگر از این منافع ممکن است منجر به این دیدگاه گردد که مجموعه‌ای که براساس اعتماد عمومی جمع‌آوری و مدیریت شده است، در جهت تأمین مالی عملیات موزه به فروش گذاشته شده است.
در برخی موارد، آثار واگذار‌شده ممکن است به علل گوناگون از جمله فاسد‌شدن در حدی که ارزش‌های تحقیقاتی، نمایشی، تاریخی و… آن‌ها کاملاً از بین رفته باشد نابود گردند؛ مشروط به این‌که اولاً این آثار نامزد واگذاری بوده و ثانیاً هیچ نهاد و سازمان دیگری تمایل به تصاحب آن‌ها نداشته باشد یا این‌که اگر این آثار شامل مواد مسمومیت‌زا و سمی یا سایر ترکیبات فراری باشد که نگهبانان، کارکنان و سایر آثار موجود در گنجینه را با تهدید روبه‌رو می‌نماید.
در قسمت بعدی ادامه منشور هنربانی را دنبال کنید.
پی نوشت:
[۱] Supporting documents
[۲] Being abreast of current scholarship
[۳] Acquisition
مقدمه‌ی این پرونده را اینجا بخوانید.
مطالب مرتبط:
