سمیر رفیع، نقاش سوررئال مصری

پرونده معرفی هنرمندان عرب

قسمت ششم: سمیر رفیع، نقاش سوررئال مصری

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم دنیا حافظی حقانی

سمیر رفیع « Samir Rafi»، نقاش، مجسمه‌ساز، مدرس هنر و نویسنده در ۱۵ آگوست ۱۹۲۶ در قاهره متولد شد.

رفیع یکی از پیشگامانی بود که مرزهای بصری تصاویر فرهنگ مصری را که با ناخودآگاه انسان پیوند داده شده بود شکست.

روح آن روزگار، و جریان بین‌المللی سوررئالیسم، چشم‌انداز او را به عنوان یک هنرمند تعریف کرد و نشان غیر قابل توصیفی بر زندگی این هنرمند گذاشت. در سال ۱۹۴۸ در همان سال رفیع لیسانس دانشکده هنرهای زیبای خود را در قاهره به دست آورد و جایگاه او را به عنوان عضوی در گروه هنرهای معاصر مصر تثبیت کرد.

در آن دوره سمیر به هنر معاصر مصر با به تصویر کشیدن جامعه‌ی مصر بدون هیچ سانسوری کمک بسیاری کرد و او را به مهره‌ای مهم در جامعه‌ی هنری مصر تبدیل کرد.

بین سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۳ نمایشگاه‌های رفیع در قاهره او را به عنوان یک هنرمند ثابت در جامعه‌ی هنری آن روز ثبت کرد.

در دوره‌ی پر جنب و جوش پس از جنگ جهانی دوم، همگام با تحولات فکری و فرهنگی در آن دوره، ذوق بی‌باک این نقاش با تاثیرات مختلف محلی و غربی و بازنمایی مطمئن او از حاشیه‌ای‌ترین عناصر جامعه، از جمله خصوصیاتی بود که به این هنرمند قدرت دیده شدن در میان دیگر هنرمندان جوان مصری را داد.

این هنرمند آثاری را تولید کرد که زندگی روزمره و معمولی را به تصویر می‌کشید، که بسیار فراتر از زمان خود بود. این توضیح می‌دهد که چرا در بین سال‌های ۱۹۴۲ و ۱۹۵۴ در قاهره به طور کلی نقطه اوج حرفه‌ای او محسوب می‌شود، و رفیع را به یکی از مهم‌ترین هنرمندان مصری، (هنگامی که او با بنیان‌گذاری آنچه به عنوان پیشگام در جنبش هنری در قرن بیستم، قلمداد کرد) بدل می‌کند.

با این وجود، در سال ۱۹۵۳، درست هنگامی که به شهرت رسید، رفیع بورس تحصیلی را برای یک برنامه تاریخ هنر در سوربن[i] دریافت کرد و سال بعد به فرانسه رفت. در پاریس، همراهی وی با لوکوربوزیه[ii] و پیکاسو[iii] بعد جدیدی به کارهای او افزود. خروجی وی طی دهه‌های بعد با توسعه مداوم و آزمایش دقیق تکنیک‌ها و سبک‌های مختلف مشخص شده است.

در راستای شناخته شدن در عرصه بین المللی، رفیع مصر را در سال ۱۹۵۴ ترک کرد، او تا زمان مرگش تا سال ۲۰۰۴ خارج از کشور ماند، کارهای او نشانه‌هایی از مالیخولیا و خصومت را نشان می‌دهند.

در کل رفیع ما را به دنیای متافیزیکی آفرینش خودش دعوت می‌کند، که در آن مشاهدات او در مورد جهان متکی به تنهایی، ناامیدی و بی‌پروایی است. استفاده او از حس چشم‌انداز، رنگ‌های رویایی، تسلط بر خط و سایه همه به تعریف این دنیای سوررئال کمک می‌کند.

کارهای هنری رفیع اکثرا از نمادهایی الهام گرفته شده که نشانگر عشق و علاقه او به طبیعت و همچنین دوره کودکی او در زادگاهش مصر است. اینها شامل اشاراتی به نقاشی‌های دیواری مصر باستان و نوبیان[iv] است. این تعابیر برای بحث در مورد مضامین ماندگار مانند خانواده، خویشاوندی، آزادی و خودمختاری استفاده می‌شود. تجربیات رفیع در قاهره قبل و بعد از سال ۱۹۵۲، حبس او در الجزایر در دهه ۱۹۶۰ و تبعید خود تحمیل شده وی به پاریس، همگی با استفاده از تکنیک و سمبولیسم خاص خود در کار این هنرمند دیده می‌شود.

با وجود اینکه دوره‌ی فعالیت هنری رفیع در مصر کوتاه مدت بود، این هنرمند در آثارش حال و هوایی از مصر را به وجود آورد که از نژاد و جغرافیا پیشی گرفته و به انسان می رسد، و به طور پربار برای ساختن آنچه که در سال ۱۹۴۵ ” جنبش بین المللی سوررئالیسم مصر”[v] لقب داده شد، کار کرد. او وطن، همسر، فرزندان، دوستان و همکاران را فدا کرد و دهه‌های آخر عمر خود را در انزوا در پاریس گذراند.

کارهای رفیع بسته به اندازه‌ی اثر از ۴۴۹ دلار تا ۱۱۳.۰۰۱ دلار به فروش می‌رسد، در سال ۲۰۱۹ اثر او به نام یک صحنه فلسطینی[vi] در حراج کریستی در لندن[vii] به قیمت ۱۱۳.۰۰۱ دلار به فروش رسید.