خلق واقعیت و غار افلاطون در آثار جیمز تورل

جیمز تورل و خلق واقعیت و غار افلاطون

پرونده‌ی چالش فضا در چیدمان

معرفی هنرمندان چیدمان

مجله‌ی هنرهای تجسمی آوام: دینا صنیعی

جیمز تورل[۱] در ۶ ماه مه ۱۹۴۳، در لس‌آنجلس، کالیفرنیا متولد شد. مجوز خلبانی را در ۱۶ سالگی گرفت. در سال ۱۹۶۱، از دبیرستان پاسادنا فارغ‌التحصیل شد. وی لیسانس روانشناسی را از کالج پومونا در سال ۱۹۶۵ به دست آورد و برای کارشناسی ارشد، هنر را برگزیده و از مدرسه کلارمونت فارغ‌التحصیل شد.

معروف است که تورل در کار خود عمدتاً به فضا و نور توجه دارد. در سال ۱۹۶۶، این هنرمند شروع به آزمون‌وخطا و استفاده از نور به‌عنوان مدیا در هتل مندوتا کرد. این دوره زمانی مصادف با فعالیت گروهی تحت عنوان نور و فضا شد؛ که از هنرمندان لس‌آنجلس و در حال به شهرت رسیدن بودند. این گروه شامل هنرمندانی چون داگ ویلر[۲] (آمریکایی، b.1939) و رابرت ایروین[۳] (آمریکایی، b.1928) بود.

«اهمیت و تمرکز کار من روی دیدن شماست تا دیدن خودم، گرچه درنهایت، اثر تولید شده؛ محصول دیدن من است. همین‌طور به احساس حضور در فضا علاقه‌مندم، گرچه این فضایی است که شما در آن احساس حضور دارید، تقریباً یک موجودیت و آن احساس جسمی و قدرتی که فضا می‌تواند به شما بدهد.»

جیمز تورل بیش از نیم‌قرن، به‌طور مستقیم با نور و فضا کار کرده است تا آثار هنری خلق کند که بینندگان را با محدودیت‌ها و شگفتی‌های ادراک بشر درگیر کند. تورل، خلبانی مشتاق است که بیش از دوازده هزار ساعت پرواز را ثبت کرده و آسمان را استودیوی مواد و بوم خود می‌داند.

منتقد نیویورکر، کالوین تامپکینز[۴] می‌نویسد: «کار او درباره نور یا حتی ثبت نوسانات نور نیست؛ خود نور است، حضور فیزیکی نور که به‌صورت حسی آشکار می‌شود.» تورل با استفاده از دانش خود در زمینه‌ی روانشناسی مفهومی و شیفتگی‌اش از کودکی به نور، از این عنصر به‌عنوان مکمل در کنار فضاهای معماری استفاده کرد.

تورل در تمام مدت حرفه خود افتخاراتِ معتبرِ مختلفی را دریافت کرده است. در سال ۱۹۷۴ به او جایزه گوگنهایم اعطا شد و در سال ۱۹۹۱ با عنوان شوالیه هنر، در فرانسه موردتقدیر قرار گرفت. آثار تورل در نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی متعددی در سراسر جهان به نمایش گذاشته‌شده است. وی در گالری گاگوسیان در لندن، موما در نیویورک، موزه هنر مدرن فرانکفورت آلمان و موارد دیگر نمایش داشته است. هم‌اکنون در ایالت آریزونا زندگی و کار می‌کند.

موزه هنری پاسادنا در سال ۱۹۶۷ نمایشگاهی تک‌نفره از قطعات پروژه او را که با پروژکتورهای پرفشار و فضاهای دقیقاً اصلاح‌شده ایجادشده بود، چیدمان کرد. برش‌های ساختاری در ساختمان و ایجاد دیافراگم‌هایی که به آسمان و نور باز می‌شوند. این تحقیقات با ردیف کردن و درهم آمیختن داخلی و خارجی، زمینه را برای فضاهای باز آسمان در آثار بعدی وی همانند آسمان‌خراش، تونل و دهانه کرت وجود دارد، ایجاد کرد.

تورل غالباً از مثال غار افلاطون برای معرفی این عقیده استفاده می‌کند که ما در واقعیت خلقت خود زندگی می‌کنیم، این موضوع به محدودیت‌های حسی انسانی ما و همچنین هنجارهای متنی و فرهنگی استناد می‌کند. این مفهوم در بیش از هشتاد آسمان‌خراش او مشهود است، محفظه‌هایی با دیافراگم در سقف باز به آسمان. عمل ساده دیدن آسمان از درون یک آسمان‌خراش به‌ویژه در طلوع و غروب آفتاب، نشان می‌دهد که چگونه ما در داخل، رنگ‌هایی را می‌بینیم و به‌این‌ترتیب، واقعیت خود را ایجاد می‌کنیم.

در سال ۱۹۷۷، تورل پروژه‌ای مهم در رودن کرتر آغاز کرد، یک آتشفشان در حال انقراض در شمال آریزونا! تورل با استمرار در تولیدات خود در استودیوی پارک اقیانوس، ابعاد کاسه دهانه را با احتساب مقیاس حجاری کرده و یک سری محفظه، تونل و روزنه را درون آتشفشان تراشیده است که حس ما را به بهشت و زمین نزدیک‌تر می‌کند. این در حالی است که هنوز این پروژه برای عموم باز نیست.

تورل آثاری را در بیست ودو کشور و در هفده شهر ایالات‌متحده چیدمان کرده است؛ که برای عموم آزاد است؛ یا می‌توان با گرفتن وقت قبلی آن‌ها را مشاهده کرد. آکوا دلوز، مجموعه‌ای از آسمان‌خراش‌ها و استخرهایی که در هرم یوکاتان ساخته‌شده‌اند و پروژه‌های آماده ارائه در سراسر جهان، از رأس الخیمه تا تاسمانی، بسیاری از اصول و ویژگی‌های تعبیه‌شده در درون دهانه آتشفشان رودن را کامل می‌کنند.