تاریخچه‌ی پیدایش موزه
مقدمه و قسمت اول: خاستگاه موزه در عهد باستان
خلاصه کتاب مبانی موزه داری
انتشارات سمت | دکتر یوسف منصورزاده ، ابوالقاسم حاتمی
مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص آزاده حاج اسفندیاری
تاریخچه‌ی پیدایش موزه ریشه در تاریخ یونان باستان دارد. در مفهوم باستانی و اسطوره‌ای، موزه محل سکونت یا جایگاه موزها است. موزها یا الهگان نه‌گانه، دختران زئوس خدای بزرگ یونان و منموزینه یا منموسینه (الهه‌ی حافظه)، Mnemosyne هستند که در پای کوه المپ متولدشده و به قول هزیود شاعر حماسه‌سرای قرن هشتم یونانی؛ آنان دختران خاطره‌اند.
در اساطیر یونان اعتقاد بر این بود که موزها کانال ارتباطی خدایان و انسان و منبع الهام و تجلی ناگهانی و ناخودآگاه خلاقیت هستند: کلیو یا موز تاریخ (Clio)، تالیا یا موز کمدی (Thalia)، اراتو یا موز اشعار عاشقانه (Erato)، یوترپه یا موزه ترانه (Euterpe)، پلی‌هیمنیا یا موزه موسیقی (Polyhymnia)، کالیوپه یا موز شعر حماسی (Calliope)، ترپسیکور یا موز رقص (Terpsichore)، اورانیا یا موز ستاره‌شناسی (Urania) و ملپومن یا موز تراژدی (Melpomene) نشان می‌دهند که یونانیان از جهان بالا الهام می‌گرفتند. در اعتقاد یونانیان، آنان موجودات مقدس و کانال ارتباطی خدایان و انسان بودند که کارشان آموختن و الهام بخشیدن حقایق به انسان‌ها بود. آنان نه‌تنها آموختن را برای خود وظیفه می‌دانستند بلکه همواره وظیفه داشتند با کمک موسیقی و سایر هنرها موجبات شادی و لذت را فراهم آورند. گفته می‌شود منموسینه که دختر اورانوس یا آسمان است در زبان هلنی به معنی قوه‌ی حافظه نیز آمده است پس می‌توان گفت که در یونان باستان حافظه مادر همه‌ی موزها است. نام و کردار این موزها به‌مرورزمان تغییر کرد و در اواخر دورهی کلاسیک به‌تدریج رو به کمال رفت. وجود موزها در یونان باستان به‌ویژه دورهی کلاسیک نشانه‌ی اهمیت بیش‌ازحد هنر، دانش، شعر و ادبیات در جامعهی یونانی است. برای اینکه این هنرها و علوم در جامعهی یونانی نهادینه شود و در حافظه‌ها بماند، به آن‌ها رنگ اسطوره بخشیده و لباس قداست پوشانده شده تا جامعه یونانی آن‌ها را پرستش نموده و ماندگار نماید.
در دنیای باستان برای هر پدیده‌ی اجتماعی، یک منشأ آسمانی در نظر می‌گرفتند. انسان عهد باستان به هر چیزی که نیاز داشت برای تثبیت و نهادینه کردن آن راهی جز تقدس آن نداشت. آنان هر پدیده اجتماعی را در قالب یک الهه پرستش می‌کردند. تقدس پیدا کردن هر چیزی در عهد باستان پرستش آن را نیز به دنبال داشت و پرستش زمینه‌ساز جاودانه کردن آن بود. در دورهی پیش‌ازتاریخ، بشر به‌جای اندیشیدن درباره منشأ پیدایش پدیده‌ها به آن‌ها رنگ تقدس می‌بخشید و برای پرستش و جاودانه کردن آن‌ها برای هر یک نمادهایی را خلق می‌کرد و از طریق آن نمادها آن‌ها را جاودانه می‌کرد. بخش اعظم آن‌ها مجسمه‌ها یا نقاشی‌های توتم‌هایی است که بخشی از میراث مادی و معنوی را تشکیل می‌دهند.
در یونان باستان دو عنصر سازنده‌ی تمدن بیش از همه‌چیز موردتوجه قرار گرفت: علم و هنر. توجه به علم و هنر اسطوره‌هایی را خلق کرد که این دو عنصر ارزشمند را برای همیشه زنده و ماندگار کرد. یونانیان باستان برای حفاظت و نگهداری از هنرها و علوم رایج، هر یک را به یک موز استناد دادند و به هر موز نیز یک مکان اختصاص دادند تا هم از آن هنر و دانش پاسداری کنند و هم آن را به دیگران الهام بخشند؛ بنابراین موزه‌های اولیه در یونان را مکان یا معبد موزها نام نهادند. به‌مرورزمان با پیشرفت هنر و دانش بر تعداد موزها افزوده شد، زیرا در ابتدا تنها سه موز وجود داشت و به‌تدریج به نه موز افزایش یافتند. محل استقرار موزها دامنه‌ی کوه المپ و در مکان زندگی خدایان یونان بود که از قرن هشتم قبل از میلاد همواره برای بزرگداشت آنان مسابقات ورزشی برگزار می‌کردند که تا امروز نیز ادامه دارد (برگزاری مسابقات المپیک). موزها منبع آموختنی‌ها و خلاقیت‌هایی مانند هنر، شعر، موسیقی و علوم مختلف بودند. موزه‌ها بر سنت فرهنگی اروپا تأثیر فراوانی داشتند، در قرون‌وسطی که شاهد ایجاد وقفه در سنت فرهنگی اروپا بود از موزها و موزه سخنی به میان نیامده است اما با آغاز عصر رنسانس مجدداً موردتوجه اومانیست‌ها قرار گرفتند و در این دوره موزه‌ها سازنده و معرف فرهنگ جامعهی اروپایی در دو قرن شانزده و هفده میلادی و پل ارتباط‌دهنده‌ی جامعه و تفکر روشنگرانه بودند. ظهور موزه‌ها در طول تاریخ به شرایط اجتماعی هر جامعه‌ای بستگی دارد. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که هرگاه در نگرش‌های علمی به عینیت‌گرایی توجه بیشتری شده وجود موزه‌ها نیز اهمیت یافته است. در دوره‌های تاریخی که ذهنیت‌گرایی در جامعه پررنگ‌تر بوده جامعه احساس نیازی نسبت به موزه نداشته است. پس می-توان گفت که موزه محصول نگرش عینیت‌گرایانه است که با بصری کردن میراث ملموس و غیرملموس بشری، آن را به‌منظور آموزش و تحقیق در معرض دید قرار می‌دهد.
قسمت های بعدی این خلاصه کتاب را دنبال کنید …
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت دوم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت سوم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت چهارم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت پنجم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت ششم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت هفتم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت هشتم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت نهم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت دهم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت یازدهم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت دوازدهم
خلاصه کتاب مبانی موزه داری | قسمت سیزدهم
در همین ارتباط اینجا بیشتر بخوانید:
