خلاصه جزوه‌ی رویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ‌روغن
پژوهش و ترجمه از: ایراندخت محصص
قسمت اول: اهمیت بسترسازی
دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران ۱۳۶۳
مجله هنرهای تجسمی آوام تلخیص: مجتبی رستمی
رویه سازی پارچه برای نقاشی رنگروغناگر نگاهی سریع و گذرا بر لایه‌های قرارگرفته بر سطح بوم (پرده نقاشی) بیندازیم لایه‌های مختلفی را مشاهده می‌کنیم که اگر از لایه اول یا همان پارچه که شاید بتوان گفت: مرغوب‌ترین نمونه آن پارچه کتان است که از تار و پودهای نخ تشکیل‌شده و لایه دوم آن سریشم و در ادامه لایه سوم اولین قشر سینکادار می‌باشد و بعدازآن لایه چهارم دومین قشر سینکادار است و در اینجا آغاز کار نقاشی بر روی بوم را تشکیل می‌دهد لایه پنجم قشر رنگ و روغن که معمولاً از چندلایه تشکیل می‌شود، به طور مثال:
الف: لایه‌نازک زیرسازی (متشکل از رنگ‌های رقیق‌شده)
ب: لایه کم‌وبیش ضخیم‌تر (متشکل از رنگ‌های قطعی)
ج: لایه‌نازک و ظریف درخشان ساز و شاید کدر ساز
د: لایه ورنی واسط یا جداساز (پرده یا لایه حجاب)
لایه ششم ورنی محافظ و پایانی نقاشی رنگ‌روغن
لایه هفتم کار هم معمولاً ورقه گردوغبار است که در مجاورت نقاشی در محیط ایجاد می‌شود.
هنگامی‌که در کتب هنری فارسی و مجلات و یا جزواتی را که درباره هنر نقاشی مطالبی دارند مطالعه می‌کنیم و یا از یک نمایشگاه نقاشی دیدن می‌نماییم، در پائین تصاویر یا در زیر تابلوها معمولاً نام هنرمند و نام اثر، سال اثر و همچنین نقاشی روی بوم دیده می‌شود که منظورشان نقاشی روی پارچه بوده و ظاهراً بوم را معادل و یا به معنای Canvas در زبان انگلیسی پنداشته‌اند!
Canvas به معنی پارچه‌ای است که روی آن نقاشی می‌شود و به خود نقاشی روی پارچه هم Canvas گفته می‌شود که معمولاً یک اصطلاح رایج در معرفی آثار هنری نقاشی روی بوم است که به موضوع مهمی در آن دقت نشده و آن اینکه منظور از بوم در ادبیات فارسی پهنه و گستره‌ای است که بروی آن نقاشی انجام‌شده و امکان دارد این نقاشی روی چوب، سنگ، دیوار و … انجام شده باشد و به‌خودی‌خود لازم نیست روی پارچه باشد و به این موضوع در این عبارت دقت نشده است.
با توجه به توضیحات داده‌شده (بوم) در رابطه با نقاشی، به معنای سطح، رویه و زمینه آماده‌شده چیزی است برای نقاشی، نه خود نقاشی. به نظر می‌رسد برای بیان صحیح‌تر بجای واژه بوم از واژه پارچه استفاده شود که دقت نظر بیشتری را دربر دارد.
و در این گفتار قصد داریم بخشی از وسایل و ابزار نقاشان و تکیه‌گاه و به‌ویژه، روش آماده‌سازی پارچه‌ی مناسب و آماده‌ی کار هنری و همچنین بعضی از ابعاد مطلوب و مرسوم برای کار نقاشی را خدمت دوستان و علاقه‌مندان ارائه دهیم.
بخش اول تکیه‌گاه‌های قابل‌حمل برای نقاشی‌های رنگ و روغن
تکیه‌گاه نقاشی‌های رنگ‌روغن برای تهیه تابلوی نقاشی عبارت است از سطحی که قشر نقاشی شده باواسطه لایه‌ی آماده‌شده‌ای، بر سطح آن جای می‌گیرد. در اصطلاح امروزی همان بوم است.
یکی از این تکیه‌گاه‌ها همان تکیه‌گاه سخت است، نقاشان حرفه‌ای بر این باور هستند که تکیه‌گاه نقاشی به‌منزله استخوان‌بندی تابلو بشمار آمده و رنگ و ورنی پایانی کار، به ترتیب، گوشت و پوست تابلو را می‌سازند.
متأسفانه دقت و اهمیت این موضوع را بعضی از هنرمندان به آن واقف نیستند و بعد از گذشت چند سال از خلق اثر و در شرایط متفاوت لایه‌ای رنگ و ورنی ضعیف شده و در صورت مطلوب نبودن تکیه‌گاه به‌سادگی نقاشی آسیب دیده و گاهی از بین خواهد رفت.
از زمانی که نقاشی پدیدارشد و افرادی در این حرفه کار می‌کنند تکیه‌گاه‌های مختلفی استفاده‌شده و از سنگ، سنگ‌لوح و فلزات و چوب و … و حتی ورق‌هایی از جنس طلا در زمان‌های تاریخی مختلف برای این کار استفاده‌شده ولی یکی از رایج‌ترین ابزار استفاده‌شده تا قرن پانزدهم و حتی تا مدتی پس از اختراع چارچوب پارچه دار از تخته استفاده می‌کردند.
اساتید نقاشی در قدیم چوب را به‌دقت تمام انتخاب می‌کردند و مناطق مختلف اروپا از چوب سپیدار و بلوط و گردو… و حتی بعضی از چوب‌های صمغ دار مانند سدر و کاج استفاده می‌کردند که البته چوب‌های صمغ دار نمی‌توانستند چنان‌که باید، دوام و بقای تابلوی نقاشی را تضمین کنند.
در عصر ما بهترین تکیه‌گاه برای نقاشی تخته‌های چندلایه و ورقه‌های تخته‌ای هستند که از ذرات و تراشه‌های ریز شده چوب، تهیه‌شده‌اند؛ مانند نئوپان Neopan و کوپوپان Copopan که البته بهتر است از چوب ماهون که چوبی سخت است ساخته‌شده باشند و البته بسته به نوع کاربرد انواع آن ضخامت‌های مختلفی دارند و در زمان استفاده به جهت ویژگی‌های چوب، بافت آن و حساس بودن در برابر رطوبت نیاز به دقت در آماده‌سازی دارد. اساتید درگذشته معمولاً سطح چوب را با پارچه‌ای نازک می‌پوشاندند و اگر ابعاد کار بزرگ بود، حتماً پشت‌کار را با قطعات چوبی به شکل + تقویت می‌کردند.
البته درزمانی از تاریخ در بعضی از کشورها مانند هلند استفاده از تکیه‌گاه مرغوب چوبی اجباری بود که با نگاهی به تاریخ متوجه می‌شویم که چقدر حاکمان آن زمان کارهای هنرمندان را ارزشمند دانسته و برای ماندگاری آن سعی بر این داشته که از تکیه‌گاهی مرغوب توسط هنرمند برای باقی ماندن اثر هنری در تاریخ استفاده‌شده است و وجود آثار ارزنده در موزه‌های دنیا به همین علت است.
در قسمت‌های بعدی گفتار سعی بر بیان بیشتر درباره تکیه‌گاه خواهیم پرداخت و از علاقه‌مندان دعوت می‌شود این موضوع کاربردی و جذاب را پیگیر باشند تا در انتخاب درست تکیه‌گاه (بوم) نقاشی خود دچار مشکل نشوند.
قسمت های بعد از این خلاصه کتاب را اینجا دنبال کنید:رویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ روغن | قسمت دومرویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ روغن | قسمت سومرویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ روغن | قسمت چهارمرویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ روغن | قسمت پنجمدر همین زمینه بیشتر بخوانید:
همه‌چیز درباره کاغذ ایرانی | بوم سنتی در هنرهای ایرانیچگونگی ساخت کاغذ زرافشان در ایران قدیمچگونه ایرانیان راز ساخت کاغذ دست‌ساز را فاش کردند؟
