تکیه‌گاه‌های نقاشی رنگ‌روغن | تکیه‌گاه نیمه سخت، نرم و غیر متعارف
خلاصه جزوه‌ی رویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ روغن
قسمت دوم
پژوهش و ترجمه از: ایراندخت محصص
دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران ۱۳۶۳
مجله هنرهای تجسمی آوام تلخیص: مجتبی رستمی
تکیه‌گاه‌های نقاشی رنگ‌روغن| تکیه‌گاه نیمه سخت
بعد از توضیح اولیه در خصوص تکیه‌گاه سخت یا همان روش نقاشی که بروی انواع چوب بود، حال به تکیه‌گاه نیمه سخت می‌رسیم که شامل دو نوع تکیه‌گاه نیمه سخت می‌شود: یک روش متداول آن چسباندن کاغذ بروی پارچه است که یکی از تکیه‌گاه‌های موردعلاقه‌ی روبنس بوده که اسکیس‌های خود را بروی این مدل تکیه‌گاه کار کرده، البته به جهت شکنندگی کاغذ به‌مرور و همچنین اشکال لبه‌های کاغذ برای نصب بروی شاسی این نوع از تکیه‌گاه نیمه‌سخت دارای معایبی است؛ اما بااین‌وجود از کاربرد فراوانی برخوردار بوده است.
نوع دوم که ازلحاظ کیفیت برای کار از نوع عالی تکیه‌گاه است و فرآیند ساخت این نوع دارای روش ویژه‌ای است که می‌توان در مجالی منحصراً به آن پرداخت، لایه ضخیم و محکم پارچه که روی آن لایه‌ا‌ی از پارچه نازک چسبانده می‌شود و مراحل کار نقاشی بروی لایه‌نازک پارچه انجام می‌شود و نقاشان بسیاری از این تکیه‌گاه استفاده کرده‌اند و رضایت بسیاری داشتند.
تکیه‌گاه نرم
پارچه‌هایی هستند که برای نقاشی به‌ویژه نقاشی رنگ روغن بروی شاسی و چهارچوب[1] نصب می‌گردد.
پارچه تکیه‌گاهی مناسبی برای نقاشی هستند. بهترین نوع پارچه برای این نوع تکیه‌گاه کتان خوب و خوش بافت است که می‌بایست بافتی محکم با نخ‌هایی که به یکدیگر فشرده‌شده‌اند و فاقد گره باشد.
این نوع پارچه یکی از مناسب‌ترین تکیه‌گاه نرم برای نقاشی است که تنها معدودی از نقاشان آن را مناسب نمی‌دانند.
در اینجا لازم می‌دانم انواع دیگر از متریال‌هایی که شاید برای ساخت تکیه‌گاه استفاده شود را نام‌برده و مزیت یا معایب آن را بیان نمایم.
گونی: گونی را به‌عنوان سطحی برای چسباندن پارچه یا … می‌توان استفاده کرد اما یکی از آن سطوح که به نظر نویسنده نباید از آن برای نقاشی استفاده کرد گونی است. گونی اگرچه با مواد خوب و با دقت بالا آماده شود اما بازهم نوع بافت و متریال نتیجه خوشایندی را به ما ارائه نخواهد داد و این نکته را همواره به یاد باید داشت که پارچه و نوع بافت آن تأثیر خود را بر روی اثر خواهد گذاشت.
پارچه‌های پنبه‌ای: پارچه‌های پنبه‌ای دارای کشش لازم نیستند و همچنین در دمای مختلف و تغییرات هوای خشک و مرطوب بسیار حساس بوده و ایجاد مشکل می‌نماید مگر اینکه این نوع پارچه بروی گونی یا تخته چسبانده شده باشد که در این صورت نتیجه کار مطلوب‌تر خواهد بود.
نکته‌ای که بیان آن خالی از لطف نیست آنکه مخلوط‌های بوم‌سازی (مخصوصاً مخلوط‌های چسب‌دار) در سطح پارچه‌های نازک مانند پارچه‌های پنبه‌ای، نسبت به سطح پارچه‌های محکم و ضخیم بیشتر در معرض ترک‌خوردگی‌های موئی قرار می‌گیرند.
در اینجا ذکر این نکته که پارچه‌ای که برای نقاشی رنگ روغن انتخاب می‌شود باید دارای استحکام لازم بوده و به عقیده بعضی هنرمندان بوم بهتراست دارای بافتی واضح و دانه‌هایی دیدنی باشد تا منظری زیبا به تابلوی نقاشی عطا کند، مهم است. البته در بافت پارچه‌های کتان به‌مرور زمان ایجاد ترک موئین در قشر بوم این پارچه‌ها ظاهر می‌شود که عملکرد آن نیز محدود است. در پارچه‌های نازک به این منوال نیست و همچنین پشت پارچه‌های کتان مرغوب در مدت‌های طولانی کمتر در معرض تغییر شکل قرار می‌گیرند.
برای جمع‌بندی بهتر در تکیه‌گاه نرم این نکات را می‌بایست رعایت کرد که بافتِ پارچه، فشرده و نخ آن محکم و همچنین سطح آن نامنظم و بدون گره بوده و نخ‌ها نسبت به هم عمود و در تمام پارچه فشار یکسانی به هنگام نصب بر شاسی منتشر شود و رنگ پارچه‌ی بوم می‌بایست (چه رنگی و چه سفید) در تمام سطح پارچه یکسان و یکنواخت باشد.
تکیه‌گاه‌های غیر رایج (مقوا، کاغذ)
اگرچه بعضی از نقاشان بروی مقوا با رنگ روغن نقاشی کرده‌اند اما به جهت مقاوم نبودن کاغذ و مقوا و همچنین تغییر رنگ مقوا که البته این اتفاق بروی اثر هنری بی‌تأثیر نیست، مگر اینکه سطح مقوا با مخلوط بوم‌سازی پوشانده شده باشد و باعث شود تغییر رنگ بوم تأثیری بر نقاشی نداشته باشد؛ اما بااین‌همه این تکیه‌گاه نمی‌تواند تکیه‌گاه مرغوبی برای نقاشی باشد.
اگرچه برای تمرین و اسکیس، مقوا به‌ویژه مقواهایی که با پوشش پارچه‌ای پوشانده شده باشد تکیه‌گاه خوبی می‌تواند باشد و یا اینکه می‌توان از کاغذهای مخصوص آبرنگ که معمولاً دست‌ساز هستند به روش صحیح بروی تخته چسباند و بعد به رویه‌سازی بوم پرداخت تا جاذب رطوبت نباشند اما بااین‌وجود این تکیه‌گاه موردعلاقه نقاشان حرفه‌ای نیست.
در بخش بعدی نکات لازم در خصوص آماده‌سازی چهارچوب و همچنین نحوه رویه‌کوبی را بررسی کرده و نکاتی در این خصوص بیان خواهد شد.
پی‌نوشت:
[1] – Chassis
قسمت قبلی از این خلاصه کتاب را اینجا دنبال کنید:
رویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ روغن | قسمت اول
در همین زمینه بیشتر بخوانید:
همه‌چیز درباره کاغذ ایرانی | بوم سنتی در هنرهای ایرانی
چگونگی ساخت کاغذ زرافشان در ایران قدیم
چگونه ایرانیان راز ساخت کاغذ دست‌ساز را فاش کردند؟
