پرونده موزه‌ها در سال ۹۶
بخش اول:
شیوع تب موزه‌ای
سایت تندیس به قلم مریم روشن‌فکر
در تعریف موزه آمده است:
«موزه مؤسسه‌ای‌ست دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، پژوهش در آثار و شواهد به‌جای‌مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است.»[۱]
در سالی که گذشت موزه‌های ایران رویدادهای متنوعی را تجربه کردند. از تاسیس و بازگشایی تا مراسم یادمان و تبادلات بین‌المللی پر سرو صدا. به هر روی موزه‌ها را می‌توان مخازن فرهنگی یک کشور دانست که هنر، فرهنگ و تاریخ یک ملت را در خود گرد آورده و محافظت می‌کنند. بنابراین هرچه بر تعداد موزه‌ها در یک کشور افزوده شود، بر ارزش این گنجینه افزوده شده‌است. فضایی که نگهبان تمدن و فرهنگ، برای نسل‌های در پی آینده خواهد بود و در ساخت و پاسداشت موزه‌ها همین بس است که موزه یکی از ارکان ساخت آینده است.
در کشور چین با شیب فزاینده توسعه، رشد ایجاد و تاسیس موزه به حدی رسیده‌است که تحلیل‌گران حوزه اجتماعی آن را « تب تند موزه‌ای» نام گذاشته‌اند. در کشور چین پس از انقلاب کمونیستی در ۱۹۴۹ تنها ۲۵ موزه باقیمانده و برخی سوخته و ویران شده و اغلب گنجینه‌هایشان به سرقت رفته بود. در جریان برنامه‌های بازسازی کشور در آخرین برنامه توسعه پیش‌بینی شده بود که تا سال ۲۰۱۵ تعداد موزه‌های چین به ۳۵۰۰ عدد برسد، اما در کمال شگفتی سه سال پیش از پایان این طرح در سال ۲۰۱۲، رقم افتتاح این موزه‌ها از ۳۵۰۰ عبور کرد. و این در حالی است که موزه‌های امریکا در سال ۲۰۱۲ ، هشتصد و پنجاه میلیون بازدید کننده داشته‌اند[۲].
طبق آمار سایت statista[۴] از ابتدای سال ۲۰۷-تا پایان ۲۰۱۶، آمار بازدید محبوب‌ترین موزه‌های جهان همواره رو به افزایش بوده و تا رقم ۷٫۴ میلیون نفر برای موزه لور پاریس با بیشترین بازدید رسیده است.
همچنین روند رو به رشد سرمایه‌گذاری در بخش ساخت موزه در امریکا نشان می‌دهد در یک بازه هفت ساله موسسات و مراکز فرهنگی مبلغ ۴٫۹۵ بیلیون دلار صرف ساخت و توسعه موزه کرده‌اند.[۶]
در ایران نیز در روندی رو به رشد طی چهار سال گذشته به سرعت بر تعداد موزه‌ها افزوده شده‌است که تعدادی از این موزه‌ها با سرمایه بخش خصوصی، دولتی و یا مراکز فرهنگی نیمه دولتی شکل گرفته‌اند.
در ادامه این مبحث به معرفی برخی از این موزه‌ها و مهم‌ترین رویدادهای مربوط به این حوزه می‌پردازیم:
افتتاح موزه طراحی محض در تهران:
هنگامی که صحبت از طراحی محض به میان می‌آید، بابی در هنر معاصر ایران گشوده می‌شود که اغلب مغفول مانده‌است و این نکته‌ای است که طراحان این سرزمین برای آن متاثر می‌شوند. طراحی مدیومی است که بر گسترش و بسط دیدن و بیان‌کردن از طریق تصویر استوار است و در درون خود جهانی بی‌پایان و لایتناهی را حمل می‌کند. اما جایگاه آن در جامعه تجسمی ما که خود به نوبه خود درختی جوان و کم بنیه است حتی بیشتر از سایر مدیوم‌ها مورد فراموشی است. بنابراین داشتن موزه‌ای فقط برای طراحی بیشتر به یک رویا می‌ماند. آن‌هم در زمانه‌ای که روز به روز بر تعداد هنرمندان طراحی نکرده افزوده می‌شود و نسل هنرمندان یکبار مصرف رو به افزایش است. در حالی که آن‌کس که طراحی را آموخت چه هنرمندی حرفه‌ای باشد و چه نباشد جوهر هنرهای تجسمی یعنی درست دیدن و پرورش قوه ادراک بصری را آموخته همچنان که ترجمان ظرافت‌ها و جزئیات متاثرکننده جهان بیرون به ذهن و بازنمایی آن به شکلی تازه در قالب یک تصویر را نیز آموخته است.
بنا براین داشتن موزه طراحی کمکی شایان است به مورد توجه قرار دادن این فقدان و جایگاه مهم آن در عرصه هنرهای تجسمی.
موزه طراحی محض که از جمله موزه‌های خصوصی محسوب می‌شود به همت فرهاد گاوزن هنرمند و مدرس هنر در خیابان موسوی تهران و در نزدیکی خانه هنرمندان افتتاح شد. این موزه در روز دوازدهم آبان ۱۳۹۶ رسما آغاز به کار کرد. فضای این موزه شامل یک طبقه کامل برای آثار موزه‌ای و دو گالری کوچک به نام پناهگاه و خرپشته است. در این مجموعه یک کافی‌شاپ و فروشگاه محصولات هنری نیز قرار دارند. همچنین در حیاط مجموعه آب‌انبار کوچکی نیز قرار دارد که از آن برای نمایش آثار استفاده می‌گردد.
این مجموعه با پشتوانه خانه طراحی و برای ارزش‌گذاری به طراحی به عنوان مدیومی مستقل و دارای قابلیت بیانی بالا افتتاح شده‌است و نشانی آن در خیابان طالقانی، خیابان موسوی، بعد از سمیه، کوچه محمدپور، پلاک ۹ قرار داد و علاقه‌مندان می توانند از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۰ شب از آن دیدن کنند.
افتتاح موزه منیرشاهرودی فرمانفرماییان در مجموعه باغ‌موزه نگارستان دانشگاه تهران:
منیر شاهرودی فرمانفرماییان یکی از ستارگان هنرهای تجسمی معاصر ایران است، او که اینک هنرمندی بین‌المللی محسوب می‌گردد، در بازارهای هنری سرتاسر جهان نیز به همان اندازه آثارش درخشان ظاهر می‌شود، علاوه بر اینها منیر فرمانفرماییان یکی از زنان هنرمندی است که در طی سال‌ها اشتغال حرفه‌ای به هنر، سبک شخصی خود را یافته و بالنده کردهاست. او با پیوند زدن سنت آیینه‌کاری ایرانی و هنر مدرن توانسته‌است آثاری متفاوت و یکتا خلق کند.
این توضیحات در این جهت است که یادآوری کنیم اختصاص یک تالار به آثار این بانوی هنرمند، نه فقط به عنوان اولین موزه برای یک هنرمند زن ایرانی دارای اهمیت است بلکه تا چه اندازه در تاریخ هنر ما می‌تواند سنت‌آفرین باشد که موزه‌ای برای هنرمندان برجسته کشور در زمان حیاتشان ایجاد شود و پاسداشت این گنجینه‌ها به یادمان‌های سرشار از تاثر از دست دادن منجر نگردد.
منیر شاهرودی فرمانفرماییان در سال ۱۳۱۰ دیده به جهان گشود و در امریکا در رشته هنر و مد تحصیل کردهاست، فرمانفرماییان در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی به عنوان هنرمندی صاحب سبک در بستر هنری ایران مطرح گردید و از آن زمان تا کنون به خلق اثر پرداخته‌است.
تالار دائمی نمایش آثار منیر شاهرودی فرمانفرماییان در شامگاه جمعه بیست و چهارم آذرماه ۱۳۹۶ در مجموعه باغ‌موزه نگارستان تهران گشایش یافت. این هنرمند بزرگ و بین‌المللی پیش از این ۵۱ اثر خود را به دانشگاه تهران اهدا نمود که در پی این رویداد، دانشگاه تهران تالاری را از این مجموعه به صورت دائمی به نمایش آثار این بانوی هنرمند پیشکسوت اختصاص داد و برای اولین بار در تاریخ هنرایران تالار موزه‌ای به یک هنرمند زن اختصاص داده شده‌است.
این موزه در تهران، میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع قرار دارد.
[۱] نفیسی، نوشین دخت. موزه داری. سمت، ۱۳۸۰٫
[۲] The economist-21th Dec 2013-Special report
[۳] The Economist-6th Jan 2014- Special report
[۴] https://www.statista.com/
[۵] https://www.statista.com/
[۶] Erin Blakemore ، SMITHSONIAN.COM ، APRIL 11, 2016
[۷] هنرآنلاین
[۸] https://negarestan.ut.ac.ir/
[۹] https://negarestan.ut.ac.ir/
