گریز از مهلکه‌ی انسان‌محوری در نقاشی‌های جواد علی‌محمدی اردکانی

گالری فرمانفرما

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم جاوید رمضانی

به نگارخانه‌ی «فرمانفرما» رفتیم که میزبان آثار «جواد علی‌محمدی اردکانی» بود؛ او متولد ۱۳۴۸ در اردکان یزد است و دکتری پژوهش هنرش را از دانشگاه شاهد دریافت کرد؛ و اکنون استادیار، مدیر گروه نقاشی و عضو هیأت علمی دانشگاه علم و فرهنگ و نیز عضو شورای ثبت آثار منقول سازمان میراث فرهنگی است.

در این کارنما، هنرمند ۱۶ تابلوی رنگ و روغن بر روی بوم، در ابعاد متوسط، تحت عنوان «زندگی» ارائه داده است.

اردکانی، فعالیت‌های بسیاری در حیطه‌ی هنرهای تجسمی داشته و تألیفاتی در ارتباط با دستبافته‌ها، ادبیات و… دارد که او را در زمره‌ی هنرمندان آکادمیک و پژوهشگر قرار می‌دهد. سبک و سیاق او در این نمایشگاه، چیزی میان سمبل‌سازی و بیانگری در ذات عناصر بصری است.

در بیانیه‌ی نمایشگاه که توسط دکتر سعید اسدی به نگارش درآمده است، چنین آمده:

مجموعه‌ی «زندگی» کوششی است برای افشا نمودن طبیعت؛ نه از راه شفاف‌سازی بازنمایانه، بلکه از مسیر درافتادن با همان پیچیدگیِ رازهایی که چون مه پیش روی درختان، گسترش می‌یابد و تلاش ما را برای کشف درختان از ورای این غبارِ ابهام‌آمیزی که میان ما و درختان حایل ‌شده، به یک مکاشفه تبدیل می‌کند؛ جایی‌که نگاه ما با طبیعتِ غریبِ درختانی روبه‌رو می‌شود که با پیچشی قهرآمیز، بیانی از فناناپذیریِ عصیانگرایانه را نمادین می‌سازد.

به‌راستی نقاش از چه سخن می‌گوید؟ نظام بصری نوگرایانه، در پی تحلیل و شاعرانگی اشکال طبیعت، از ابتدای قرن بیستم در پی اصالت‌بخشیدن به ذات نقاشی است؛ این اصالت‌بخشی بی‌شک به دنبال محوریت انسان و کارکرد ذهن روی می‌دهد؛ در هنر تحلیلی، نظریه‌های چیستی هنر برای شکل‌دادن به فرم، درون‌بنیادی هستند که به‌طور شفاف از ذهن انسان نشأت می‌گیرد؛ ملغمه‌ای از بازی فاهمه و عاقله در ذهن انسان، که به زیبایی والا و خاصِ فهم منتج شوند که عمده‌آثار دیده‌شده‌ی هنرمند در این بستر نظری شکل گرفته‌اند.

این رئوس، برای اردکانی به‌عنوان یک نقاش آکادمیک، به‌وضوح رسیده است؛ اگرچه هنرمند، با انتخاب سوژه، سعی در گریز از مهلکه‌ی انسان‌محوری و تمایل به حوزه‌ی مفهومی دارد، اما این لحن از نقاشی در مرکزیتِ تفسیر نظری و چیستی خود، بدون محوریت انسان، نامفهوم می‌ماند.

زمانی که وارد نمایشگاه می‌شویم، با تصویر درختانی در هیبت غول‌هایی که محمول عناصر نشانه‌ای هستند، مواجه می‌شویم. مثلاً: قله‌ی دو کوه در دوردست؛ بافت‌هایی درهم‌ پیچیده و پرتحرک یا شاخه‌ای بریده‌شده که سطح برش آن ‌را با رنگ قرمز نشان داده‌اند.

در واقع رویکرد اردکانی، بیشتر اسطوره‌ای است؛ به‌طور مثال: یکی از عناصر و شکل‌های تکرارشده در تابلوهای او دوشاخه‌ها و مسیرهایی است که به دو سو حرکت کرده‌اند؛ نمادی از عشق یا نیکی و بدی؛ جالب آن‌که در نظام هستی‌شناسیِ ایرانیان، دو سویگیِ خیر و شر، محوری اصلی است؛ نبردی دائمی که پدیداریِ وجود و جهان مادی، حاصل آن است.

هر گاه آب، باد، خاک و آتش را در هم ادغام کنیم، ورای انسان، مهم‌ترین عنصر و زیباترین مخلوق خداوند، «درخت» است. بافت درختان اردکانی، بی‌شباهت به درختان چندهزارساله در مناطق باستانی نیستند؛ نباتاتی که محصول کم‌آبی و سختیِ زیستن هستند؛ با نگاه از این سو، بافتار تصویری هنرمند از زادبوم او نشأت گرفته و صداقت مکاشفاتش را نشان می‌دهد. مفاهیمی مانند: انتخاب درختان و رویش امید و راز ورزی از مختصاتی هستند که نباید به‌سادگی از آن‌ها عبور کنیم؛ زیرا بازتاب هستی‌شناسی هنرمند هستند.

وجود فضایی مه‌آلود، بیننده را به دشت‌هایی بزرگ و مینوی فرا می‌خواند؛ فضاسازی نقاش، بی‌شک حاصل آفرینش پراحساسی است که ریشه در سرنمون‌های روحی و دیدارهای آسمانی او دارند؛ این درختان در فضایی مثالی متصور شده‌اند که بازتاب فضای توجه هنرمند، به اصول نگارگرانه‌ی نقاشان گذشته‌ی این مرز و بوم است؛ اگرچه در ظاهر، او توجهی به نظام مبانی بصری گذشتگان ندارد، اما این برخورد را می‌توان تلاشی تلقی کرد که باید در پس هویت‌جویی هنرنوگرای معاصر، توجیه شود.

در رفتار نقاشانه، اردکانی با انتخاب بوم‌های عمودی، ایستایی و مقاومت را به ذهن متبادر می‌کند. لایه‌های دیداری از پیش‌زمینه تا پس‌زمینه، در حال گسترش هستند؛ اشکال اصلی، یعنی درختان، با فشردگی درمیان کادر قرارگرفته‌اند؛ این فشردگی، سدی بصری ایجاد می‌کند تا تجمع بافت و خوانش پیام اصلی دال‌های تصویر، اجتناب‌ناپذیر گردد.

کارنمای پیش‌روی اردکانی، مجموعه‌ی درخوری به‌جهت ساخت جهان شخصی است؛ آن‌چنان که نقاشان بسیاری در گذشته، چون سهراب سپهری و حسین محجوبی، از این عنصر طبیعی، یعنی «درخت»، برای ساخت جهان فردی خود عزیمت نموده‌اند؛ ادغام زمان و مکان به‌همراه لحن طراحانه و سمبولیک، چالشی است که هنرمند را در ابتدای مسیری دشوار و مخاطبان را نسبت به این پویش خلاقانه کنجکاو می‌سازد.

نقد نمایشگاه‌های دیگر به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

گریز از مهلکه‌ی انسان‌محوری در نقاشی‌های جواد علی‌محمدی اردکانی

گریز از مهلکه‌ی انسان‌محوری در نقاشی‌های جواد علی‌محمدی اردکانی

گالری فرمانفرما

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم جاوید رمضانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ