رونمایی و جشن امضای کتاب «جعبه ابزار کیوریتوری» با حضور جاوید رمضانی (مدیرمسئول نشر آوام سرا)، صدف کیانی (مترجم کتاب و کیوریتور) و مهدی محسنیان (مدیر گالری نیان) پنجشنبه ۲۵ اردیبهشتماه ۱۴۰۴ در شهر کتاب ایرانشهر برگزار شد.
جاوید رمضانی با اشاره به معکوس استفاده شدن از امر کیوریتوری صحبت را اینگونه آغاز کرد: در جوانی «کتاب ۱۹۸۴» اورول را که میخواندم برایم سؤال بود که چرا وزارت جنگ اسمش وزارت عشق است و چرا افعال معکوس استفاده میکنند. امروزه این افعال معکوس کماکان در جامعهای که تفکرات دموکراتیک در آن نیست، وجود دارد و یکی از این موارد مقوله کیوریتوری است که به صورت معکوس استفاده میشود.
در سالهای ۲۰۰۱ تحول و رنسانسی در موزهداری رخ داد که منجر به شکلگیری شخصیتهایی شد که نظام نمایش را تغییر دادند و تا ۲۰۰۸ بودجههای زیادی برای شکلگیری شخصیتهایی که بعدها به نام کیوریتور یا هنربان نامیده میشدند صرف شد.
سیاستهای عمومی فرهنگی سبب شکلگیری اتفاقی به نام کیوریتوری شد. کیوریتور در موزه شکل گرفت و وظیفهاش کنشهای فرهنگی بود، حال اینکه چطور کنشهای فرهنگی به کنشهای اقتصادی تبدیلشده خود جای بحث دارد.
مراکز اقتصادی با قرصها و پکیجهای سریعالسیر کیوریتور تولید میکنند، در ۱۰ جلسه کیوریتور شوید!
مشخصاً کنش گری اجتماعی، تحلیل جامعه شناسانه و فهم انتقادی از موقعیت اجتماعی در یک جامعه حائز اهمیت است. در جامعهای که عملاً تولید و شکلگیری موزه در ۲۰ سال گذشته بسیار راکد بوده و به جای آن به مدد حراجها و دیلرها، آثار هنری را با چهارچوبهای اقتصادی تولید کرده و به آنها اعتبار میدهیم، چینیها در راستای شکلدهی به هویت خودشان ۲۵۰۰ موزه راهاندازی کردند.
در صورتی که حقیقت زیستی انسانی که جان بخشی زیبایی است فراموششده. همچنین در جریان کانسپچوآل آنچه به هنر شکل داد مبارزه با اقتصادمحوری بود و کیوریتورها از دل تفکر کانسپچوآل در حوزه موزهای بیرون آمدند.
ازاینرو نشر آوام سرا در تلاش برای تبیین ساختارها و فضای معاصری است که در جهان هنر جریان دارد و کتاب جعبه ابزار کیوریتوری با ترجمه صدف کیانی بسیاری از مناقشات بین هنرمند، کیوریتور و گالری را میتواند حل کند که به همراه قراردادها، رفتارها و کنشها که بهطور کامل شرح دادهشده است.
در ادامه صدف کیانی از انگیزه خود برای ترجمه کتاب و تجربیاتش به عنوان کیوریتور فعال در این حوزه که نمایشگاههای متعددی را هنربانی کرده میگوید:
دلیل انتخاب کتاب این بود که ما بارها به مبانی نظری کیوریتوری پرداختیم اینکه کیوریتور از کجا آمده کیوریتورهای اولیه چه کسانی بودند و نقش کیوریتور معاصر به چگونه است؛ اما خلاء عظیمی در وجه عملی و پرکتیکال کیوریتوری در فضای معاصر ایران احساس کردم. در حقیقت نمیدانیم وظیفه یک کیوریتور در یک نمایش کیوریتوریال دقیقاً به چه صورت است و مرز بین کیوریتور یا انتخابکننده و گردآورنده اثر دقیقاً چیست؟
کارن لاو نویسنده کتاب عضو انجمن کیوریتورهای مستقل کانادا و سالها در حوزه آموزش و توسعه روشهای معاصر کیوریتوری فعالیت کرده است. این کتاب حاصل نشستهای متعدد با کیوریتورهای مختلف میباشد که در حین برگزاری جلسات وظایف و حقوق کیوریتورهای مستقلی که تحت قرارداد با گالریها یا موزههای مشخصی نیستند را جمعآوری کردند.
متأسفانه در ایران انجمن یا صنفی برای کیوریتورها نداریم و کیوریتورها به صورت فریلنسر و مستقل فعالیت میکنند و اینکه چه ابزارها و فاکتورهایی برای کیوریتور مستقل برای پیشبرد یک ایده از ابتدا تا تبدیل شدنش به یک نمایش یا پروژه موردنیاز است، وجود ندارد.
پرداختن به کوچکترین جزییات در زمانِ پیش برد پروژه از قبیل بیمه، مسئولیت حملونقل کارها، دستمزد یک کیوریتور در روند پژوهش و اجرای یک نمایش و حتی نحوه رزومه نویسی و ارائه پروپوزال قابلارائه به نهاد هنری در این کتاب آمده، چیزی که در مواجهه با بسیاری از هنرمندان دچار نقصان است.
یکی از چالشهای این کتاب زبان حقوقی و رسمی آن بود که سعی کردم تا حد امکان بومیسازی شده و قابلدرک در فضای هنر معاصر خودمان باشد. همچنین کارکرد و وجوه حرفهایتری که در حال حاضر در خارج از حیطه خودمان در حال اجراست حفظ شود. یکی از مهمترین وظایف کیوریتور در روند یک نمایش از ایده پردازی تا اجرا، مستندسازی است اینکه چگونه آثار مستندسازی شوند، چگونه اطلاعات هنرمندان بایگانی و چه قراردادهایی باید بین هنرمند، کیوریتور، گالری و هر نهاد دیگری بسته شود.
چند مقاله دیگر نیز به این کتاب اضافهشده که در کتاب اصلی وجود نداشت بهعنوانمثال «چگونه مانند یک کیوریتور فکر کنیم» و بخش کوتاهی از «اصطلاحات تخصصی» که موردنیاز کیوریتور برای تسهیل در روند انجام یک پروژه کیوریتوریال است به آن اضافه شد.
مهدی محسنیان مدیر گالری نیان در ادامه نشست از نقش کیوریتور در گالری که میتواند آرامش خاطر را برای گالری دار ایجاد کند سخن گفت: چراکه در میان گذاشتن نکات با هنرمندان و رسیدن به یک نتیجه منسجم، باری از دوش گالری دار برمیدارد؛ اما در مورد بعد اقتصادی و هنری، ترجیح من تأکید در بعد هنری است منتها اگر کیوریتور بتواند در بعد اقتصادی نقش مؤثری ایفا کند قطعاً نمایش منسجمتر و موفقتر خواهد شد.
جاوید رمضانی در ادامه بحث افزود: در حوزه ایده پردازی کیوریتور با تأکید بر یک مسئله اجتماعی دست به انتخاب اثر میزند و در فضای گالری بازتاب میدهد طبعاً آن مسئله اجتماعی اگر به درستی ساماندهی شود میتواند برای گالری دار کارکرد اقتصادی داشته باشد.این مقوله با ایجاد شبکه ارتباطی یعنی وظایفی که دیلر انجام میدهد متفاوت است؛ اما کاری که کیوریتور میکند ایده و تفکر نو در فضا ارائه میدهد.
دلال با کیوریتور دو مقوله متفاوت است؛ کیوریتور باید دید انتقادی و رویکردی مفهومی با نگاهی هستی شناسانه داشته باشد که در ارتباط با فضا میتواند برای هنرمند و اطرافش حل مسئله کند.
مهدی محسنیان در ادامه بحث و موج افزایش کیوریتورها در فضای هنر، بعد اقتصادی آن را مثبت ارزیابی کرد و افزود: چراکه همین امر باعث میشود خودشان را از لایه میانی جدا کنند و به لایه بالایی ارتقا دهند. پس این تعدد کیوریتور لزوماً چیز بدی نمیتواند باشد.
این تازه یادگرفتنها و تازه به دوران رسیدگیها در همه لایههای مختلف و گروههای فکری و اصناف وجود دارد و لزوماً مقابله کردن با آن را نمیپسندم. من به عنوان گالری دار باید مراقب باشم با کیوریتور خوب کار کنم و زمینه را برای رشد کیوریتور بااستعداد و اهل مطالعه فراهم کنم.
در پایان جاوید رمضانی در پاسخ به پرسش یکی از حضار مبنی بر تعریف یک کیوریتور و اهمیت آن برای هنرمند و نحوه ارتباط با هنرمند گفت: این شغل در بستر موزهها شروع شد و تلاش کردند با ابژهها در بستر اجتماعی برخورد داشته باشند، سپس توانست به عنوان نهاد برای ارائه بهتر و دیده شدن یا روند هنرمندان در یک نمایش تأثیرگذار باشد و امروزه در طی ۱۰_ ۱۵ سال اخیر نقش کیوریتور به عنوان یک مشاور برای هنرمند تبدیل شده است.
هنری ارزشمند است که گفتوگو ایجاد کند. فرهنگ در ارتباط با اقتصاد و زیست ما بسیار جدی و نیازمند تیم پژوهشی است. یک اصل ساده در کیوریتینگ وجود دارد اینکه در هر پروژه باید امر پژوهشی، هایپر تز و پیش ذهن وجود داشته باشد. راهگشای ما خردورزی و آگاهی است تنها مسیرش هم خواندن و مطالعه است نه این کلاسهای ۱۰ جلسهای.
صدف کیانی نیز در پاسخ به این پرسش افزود: در خصوص واژه و نقش کیوریتوری گسترهای وجود دارد که میتوانیم فقط به هنر معاصر معطوف نکنیم. طبق تجربه شخصی کیوریتور معمار تجربهی مخاطب است که میتواند مخاطب هنر معاصر باشد و یا هنرمندی که روندی را با کیوریتور طی میکند. احساس میکنم یک مقدار نگاه ما به کیوریتوری یک نگاه فست فودیست. امر کیوریتوری حاصل یک پروسه زمانبر است که حتی بعد از نمایش تأثیراتش به مرور نشان داده میشود.
از طرفی کیوریتور در انبوهی از دادهها، تصاویر و اشیاء برای یک تجربه به خصوص چیدمان انجام میدهد که کاملاً امری پدیدارشناسانه و شامل پروسهای عملی و نظری است که ماحصل آن پژوهش یا نمایش و یا سلسله رویدادهایی باشد. در تفاوت ایجنت با کیوریتوربایدگفتکیوریتوری امری زمانمند است و صرف جمعآوری اثر نیست! وقتی با هنرمندی پروژهای را پیش میبریم لزوماً منتهی به یک ایونت یا نمایش نیست میتواند پروسهای در ساختن تجربه نمایشهای بعدی او باشد.
مهمترین وظیفه کیوریتور موفق خواندن و پژوهش است. کیوریتور تسهیل گر یک آبجکت و مفهوم است، زمانی که او مفهومی را تسهیل میکند مخاطب با اثر ارتباط بهتری برقرار میکند و درک بهتری از اثر دارد و ممکن است خرید اثر در همان لحظه رخ ندهد اما به مرور پذیرای آن مفهوم و بازدهی اقتصادی نیز خواهد داشت منوط بر اینکه ما وظیفه کیوریتوری را محدود به یک نمایش نکنیم.
جاوید رمضانی در جمعبندی و خاتمه این نشست کیوریتوری را بیشتر شکلدهنده یک جریان گروهی دانست که با گسترش تفکر انتقادی به وجود آمده، تفکری که همه چیز را مبنی بر خرد موضعی و نه خردورزی قدیمی ببیند.
روشنگری و کنش و صحبت درباره این مباحث مهم است و به همین جهت برگزاری این نشستها و چاپ کتاب منجر به گفتوگو و حوزه انکشافی میشود. تحولاتی که در حوزه فلسفه، تفکر و اندیشه رخ داده باعث شکلگیری کیوریتورها و کاتالیزورهای جهش به جهان جدید شدهاند.
نشر آوام سرا در ماههای آتی شاهد رونمایی و برگزاری نشستهای علمی کتابهای چالشبرانگیز و کاربردی همچون «چگونه مجموعهدار شویم، «یادداشتهایی بر نقاشیهای پایان قرن»، «مرقع طراحیهای قاجار» و دیگر کتابهای نشر جهت استفاده هنرمندان و دستاندرکاران هنر خواهد بود.
این نشست با حمایت آتلیه مرمت آثار هنری آوام برگزار شد.
دیگر کتاب های نشر آوام سرا:
رونق؛ پولهای زیاد، ابر دیلرها و صعود هنر معاصر
یادداشتهایی بر نقاشیهای پایان قرن
