سوبو گوپتا، دامین هرستِ دهلی و خلق آثار پیچیده

پرونده‌ی معرفی هنرمندان معاصر هند

قسمت ششم: سوبو گوپتا | Subodh Gupta

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم سارا بافتی زاده

در این قسمت از هنرمندان معاصر هند به بررسی آثار هنرمند مشهور سوبو گوبتا Subodh Gupta در حوزه چیدمان می پردازیم.

«سوبو گوپتا»[۱]، در سال۱۹۶۴، در ایالت بیهارِ هندوستان متولد شد. پدرش نگهبان راه‌آهن بود. او بعد از ترک مدرسه، به مدت پنج سال در گروه تئاتر فعالیت داشت و پوستر نمایش‌ها را نیز طراحی می‌کرد. او در کالج هنر، پاتنا (از سال ۱۹۸۳-۱۹۸۸) به‌عنوان طراح روزنامه‌نگار و نگارگر پاره‌وقت مشغول به کار شد؛ بعد از آن بورس تحصیلی دریافت کرد و تحصیلات خود را در آن دانشگاه به پایان رساند. گوپتا، با هنرمند معاصر هندی‌‌‌ـ‌انگلیسی، به نام «بهاری خیر»[۲] ازدواج کرد و دارای دو فرزند شد.

شهرت گوپتا، به دلیل خلق آثار پیچیده، اما دقیق، در توازن با مناسبت‌های جهانیِ زبان تصویری چون نقاشی، مجسمه‌سازی، اینستالیشن، عکاسی، پرفورمنس، ویدئوآرت و… است؛ هنرمندی که هنری درخور توجه مجامع بین‌المللی خلق می‌کند.

او نمادهای زندگی روزمره‌ی کشورش را به آثاری تبدیل می‌کند که در سطح جهان قابل خوانش است؛ مجسمه‌هایی که بازتاب تحول اقتصادی سرزمین خود اوست و ریشه در روش زندگی، خاطرات و آئین و رسومی دارد که در آن پرورش یافته است.

گوپتا آثار خود را به‌طور گسترده در سطح بین‌المللی از جمله دوسالانه‌ی ونیز، موزه‌های معتبر و نمایشگاه‌های هنری عرضه‌ می‌کند؛ هم‌چنین نمایشگاه‌هایی انفرادی در گالری‌های مشهور جهان از جمله شهرهای لندن، زوریخ، نیویورک، سئول، پکن، کیف و… برگزار کرده است؛ این هنرمند پرکار هندی را به هنرمندانی چون «دوشان» نزدیک می‌دانند؛ و گاردین او را «دامین هرست دهلی» لقب داده است.

او در هنر به زبانی دست یافت که به هندوستان اشاره دارد؛ به گفته‌ی او: «زبان هنر، در سراسر جهان یکسان است که به من اجازه می‌دهد در هرجایی باشم.»

یکی از آثار او که شامل ظروف پخت و پز هندی است، با عنوان خط کنترل در سال ۲۰۰۸ به نمایش درآمد؛ ابَر قارچ عظیمی که از گلدان و قابلمه ساخته شده است؛ این اثر در گالری «تیت» انگلستان به نمایش درآمد و هم‌اکنون در موزه‌ی هنر دهلی در معرض دید علاقه‌مندان هنری‌ است.

در نمایشگاهی از آثار سوبو گوپتا، از هزاران ظروف آشپزخانه در چیدمان استفاده شد؛ او بر این عقیده بود که آشپزخانه‌های هندی به اندازه‌ی اتاق‌های نماز، اهمیت دارند؛ در این اینستالیشن، آب، از شیرهای آب، بر روی ظروف کهنه ریخته می‌شود؛ ریختن آب بی‌وقفه بر روی وسایل فراوانی که زمانی خوراکی گرم برای مردم هند فراهم می‌ساخته است. او می‌گوید: «وسایلی که همه‌ی افراد فقیر، طبقه‌ی متوسط و ثروتمندان از آن در خانه‌ی خود استفاده می‌کنند؛ اما در این کشور چند نفر وسایل آشپزخانه دارند و گرسنگی می‌کشند؟»

در واقع زبان تصویری او توجه بسیاری به خلق آثار نمادین و مکاشفه در سوژه‌های ذهنی، معنوی و کاربردی در فرهنگ و هنر، جلب کرده است؛ او اعتقاد دارد در هنر، هرچه اشیاء، معمولی و پیش پا افتاده به نظر برسند، قدسی‌تر و خالصانه‌تر جلوه می‌کنند.

در نمونه‌هایی از آثار گوپتا، کنشِ هنرمند، به‌نوعی واکنشی از طبقات پایین‌دست جامعه است که در این اثر، موتور یا دوچرخه، وسیله‌ای است که نقش مهمی در برآورده‌شدن احتیاجات مردم در فرهنگ هند داشته است؛ از این‌رو با رنگی طلایی که نشانه‌ی قداست و اهمیت است و اشاره به طبقاتی دارد که دغدغه‌ی آنان رفع گرسنگی و نیازهای روزمره است، تصویر شده است.

«جنگ»، یکی از مضامینی است که گوپتا، به آن پرداخته است؛ در این اثر، یک قطعه‌ی شش‌ضلعیِ یک‌کیلوگرمی از طلای ۲۴ عیار، این سؤال ساده را در ذهن مخاطب مطرح می‌کند که: «چند کیلو (جنگ) می‌خواهید؟»

او می‌گوید: «برای من هنر یک زبان دارد؛ همه‌ی ما از منظر تصویری و مفهومی به روشی مشابه کار می‌کنیم؛ با این‌حال، زبان هنر، امری عادی نیست؛ بسیار مخفی و خصوصی است. هنرمند همیشه ریشه در سنت خودش دارد.»

گوپتا، هم‌اکنون به‌عنوان یکی از موفق‌ترین هنرمندان معاصر هند شناخته می‌شود که در دهلی نو زندگی و فعالیت دارد.