پژوهشی به مناسبت روز پژوهش
بررسی جایگاه پژوهش در هنر
مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم سارا اوسطی
پژوهش، اسم مصدرِ پژوهیدن و در معنای لغوی، جستجو، تفحص، پی‌جویی و بررسی کردن معنا شده است. در تقویم، بیست و پنجم آذر ماه را به این مناسبت نام‌گذاری کرده‌اند. حال آنکه این نامگذاری‌های تقویمی چه تاثیری بر روند فعالیت‌های یک گرایش می‌توانند داشته باشند؟ پژوهشی کردیم در باب روز پژوهش تا به اهمیت این تخصص و زیر و بم‌های کاریِ یک پژوهشگر بیشتر بپردازیم.
پژوهشگر، همانطور که از واژه پیداست، فردی است دقیق با نگاهی موشکافانه و کنجکاو نسبت به وقایع اطراف. ذهن یک پژوهشگر مدام در حال پرسش است و می‌کوشد تا برای این پرسش‌ها پاسخ‌هایی مناسب و منطقی بیابد. مطالعه و نگارش در روند کاریِ یک پژوهشگر، امری حیاتی تلقی شده، همچنین دسترسی داشتن به منابع موثق و معتبر و مقالات دست اول می‌تواند پژوهشِ حاصله را محکم‌تر و قابل استنادتر نماید.
در حوزه‌ی هنر نیز مسئله‌ی پژوهش همانند دیگر تخصص‌ها، مسئله‌ای جدی و مهم است. کما اینکه در هنر معاصر، لزوم وجود امر پژوهشی بسیار بیش از پیش حس می‌شود. با توجه به سوق پیدا کردن هنر امروز به سمت هنرهای مفهومی، نقش هنرمند-پژوهشگر بیش از هر زمانی پررنگ شده و نیاز هست که هنرمند به مثابه پژوهشگر توانایی‌های مطالعه، نوشتن و تحقیق کردن را نیز به ذهن پویا و دستان توانمندش بیفزاید.
افزایش تعداد علاقه‌مندان به امر کیوریتوریال (هنربانی) دال بر جذابیت‌های پژوهش در زمینه‌ی هنر است که در کشور ما به تازگی شکل گرفته و بسیار جای کار دارد. هنربان به مثابه پژوهشگرِ هنری است که از لحاظ نظری پایه‌های دانشش را محکم‌تر کرده و می‌تواند نمایشگاهی را بنیان نهاده و در ارتباط با آن، بنویسد.
یک پژوهشگر برای ادامه‌ی فعالیت‌هایش به چه ابزاری نیاز دارد؟ قطعا مهمترین ابزارِ کار یک محقق، دسترسی مناسب و سریع به منابع اطلاعاتیِ روز دنیاست. پژوهشگر، داده‌ها و مستنداتِ روز را جمع‌آوری کرده و به فراخورِ حال و روز سرزمینش از آن‌ها بهره‌وری می‌نماید. همچنین امکان رد و بدل کردن اطلاعات و پرسش و پاسخ با دیگر پژوهشگران و اساتید هر رشته در هر گوشه از دنیا می‌تواند نتایج تحقیق را مستحکم‌تر نماید.
در حوزه‌ی هنر نیز با توجه به اینکه رشته‌ای دانشگاهی به نام “پژوهش هنر” وجود داشته و روز به روز طرفداران بیشتری پیدا می‌کند، نیاز به وجود پایگاه اطلاعاتی وسیع و تخصصی هنر حس می‌شود که آوام‌مگ به عنوان یکی از وب‌سایت‌های پیشرو در این زمینه طی سال‌های متمادی فعالیت‌های قابل توجهی ارائه داده است و امروز به عنوان نشر آوام‌سرا در صدد نشر کتاب‌های تخصصی در زمینه‌ی پژوهش هنر می‌باشد.
یک پژوهشگر موفق می‌داند که منابع اطلاعاتیِ مهم و مستند را از کجا و چگونه تهیه کند و پس از اتمام کارِ خود، تحقیق به دست آمده را برای ادامه‌ی مسیر در اختیار پژوهشگران بعدی قرار می‌دهد و یا در جایی معتبر منتشر می‌نماید، البته این در صورتی نافع خواهد بود که دسترسیِ دیگر پژوهشگران به منابع (منابع مجازی و کتابخانه‌ای) محدود نباشد و هر محقق به راحتی بتواند به تحقیقات قبلی دست پیدا کند!
نقش محقق و پژوهشگر در توسعه‌ی فرهنگی، علمی و اقتصادی هر کشور بسیار حائز اهمیت است و بر کسی پوشیده نیست، در واقع پژوهش نیروی محرکه‌ی رشد، در زمینه‌های مختلف است. امر پژوهشی زیرساخت‌های مناسب را برای توسعه‌ی پایدار فراهم کرده و به آن استمرار می‌بخشد. همانطور می‌بینیم که امروز در بسیاری از شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگ، بخشِ (R&D (Research and development راه‌اندازی شده و نشانگر آن است که بخش تحقیقاتیِ یک مرکز می‌تواند کیفیت خروجیِ حاصله را به طرز محسوسی ارتقاء دهد.
دومین ابزار مهم کار پژوهش، در اختیار داشتن امکانات سخت‌افزاری و دستگاه‌های آزمایشگاهی است که با پرداخت هزینه‌ای اندک در اختیار پژوهشگر قرار گیرد. در برخی از رشته‌ها دسترسی به ابزار اندازه‌گیری و تحلیل داده بسیار ضروری است و قطعا با توجه به قیمت و هزینه‌های نگهداریِ دستگاه، هر پژوهشگر نمی‌تواند با بودجه‌ی شخصی آن‌ها تهیه و نگهداری نماید. لذا مهم است که ابزار کار یک محقق از طرف نهاد و یا موسسه‌ای تهیه شده و در اختیارش گذاشته شود.
سومین موردی که در زمینه‌ی پژوهش اهمیت فراوانی دارد، پرسش‌گر بار آوردن نسل‌های بعدی از همان زمان کودکی است. مسئله‌ای که می‌بایست از ریشه بررسی شود و خود می‌تواند موضوع هزاران پژوهش باشد. چرا کودکانِ ما کنجکاو و پرسش‌گر نیستند؟ سیستم‌های آموزشی در این زمینه چه تلاشی کرده‌اند؟ آیا مسئول اصلی این اتفاق، والدین هستند یا مدرسه؟ آیا صرفا مطیع و فرمان‌پذیر بودنِ کودک خوب است؟ و هزاران پرسشِ دیگر که می‌توان مطرح کرد و برای هرکدام در پی پاسخ‌ها رفت…
توسعه‌ی پایدار هر مرز و بوم مبتنی بر گسترش رویکردهای پژوهش‌محور در آموزش آن منطقه است که از سطح آموزش ابتدایی آغاز شده و تا پایان تحصیلات دانشگاهی و حتی بالاتر استمرار می‌یابد.
در نهایت نیز، مشکل بزرگ اینجاست که این روزها نیروی انسانیِ متخصص و خبره معمولا تمایلی ندارد تا از دانشش در حوزه‌های پژوهشی استفاده کند و عموما به سمت اموری ساده‌تر و غالبا پر درآمدتر کشیده می‌شود و اصلا جای هیچ شگفتی نیست.
