هنرمندان چگونه با کرونا مقابله می‌کنند؟

کرونا در چشم‌انداز هنر

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حسین رضوی‌فرد

توسعه فضای مجازی در جهان و به تبع آن ایران، باعث شد تا برای اولین بار یک احساس مشترک جهانی در ابعاد وسیع در مبارزه با ویروس شایع کرونا(کُوید ۱۹) شکل بگیرد؛ این احساس، پیش‌تر درباره بیماری‌های مسری دیگر هم وجود داشت اما به نظر می‌رسد سطح حساسیت، هوشیاری و آگاهی جامعه با وجود تعداد قربانیان کمتری که این ویروس تا کنون -در نسبت با بیماری‌های شایع سالیان پیش- گرفته، بالاتر است.

فیلم شیوع[۱]، محصول ۲۰۱۱ هالیوود به سرایت نوعی از همین ویروس پرداخته است و از قضا در پایان فیلم، یک خفاش را سرحلقه‌ی انتقال این ویروس معرفی می‌کند. کارگردان در یک درام تراژیک ضمن ورود به متن زندگی مردم در لایه‌های متعدد، تلاش می‌کند در مورد روش انتقال ویروس‌هایی از این دست و وحشت و ناامنی اجتماعی حاصل از شیوع آن، آگاهی‌بخشی کند؛ تلاشی که با توجه به شخصیت‌پردازی‌های مناسب، قرین توفیق بوده است. جالب است بدانیم آنچه که به طنز در شبکه‌های اجتماعی ایران، تحت عناوین کرونای مردمی و کرونای مسؤلین و سهولت دسترسی مسؤلین حکومتی به کیت‌های تشخیص کرونا مطرح است، در این فیلم هم از زاویه‌ای دیگر به تصویر کشیده شده است؛ آنجا که دو نوع واکسن توزیع می‌شود؛ یکی واکسن‌های آزمایشنشده برای مردم و دیگری واکسن‌های اصلی کمیاب که در تعداد محدود به صورت مخفیانه بین متصدیان امور توزیع می‌شود!

ویروس کرونا و ویروس‌های آینده می‌خواهند به انسان یادآوری کنند که تبعات نگرش فرسایشی و زندگی تمامیت‌خواه و مغرورانه نوع انسان معاصر بر روی زمین، واکنش و پاسخ مرگبار هر از چندگاهیِ طبیعت را در پی دارد. این واکنش‌های طبیعی نشان می‌دهند علم انسان هیچ‌گاه نمی‌تواند به‌موقع، بر همه‌ی امور احاطه پیدا کند و انسان مصرف‌گرای غیر قانع، مجبور است سرمایه و عمرش را برای حفظ جانش مدام خرج کند.

یکی از تبعات کروناویروس تعطیل شدن موزه‌ها و نمایشگاه‌های هنر جهان است. برخی از نمایشگاه‌ها از جمله نمایشگاه هنری هونگ‌کونگ از شرکت‌کنندگان خواستند تا آثارشان را به صورت آنلاین نمایش دهند. یک روزنامه‌نگار از فرانچسکو بونامی -منتقد و گالری‌دار معروف ایتالیایی- پرسید در این شرایط موزه‌داران و هنربانان[۲] چگونه می‌توانند اموراتشان را بگذرانند؟ بونامی با ایهامی طنزآمیز پاسخ داد: « هنربان‌ها قهرمانند؛ آنها باید با ویروس کرونا مقابله کنند همانطور که کِلمِنت گرینبرگ با نقاشی فیگوراتیو مقابله کرد!»[۳]

در روزهای اخیر و در راستای شعار فراگیر جهانی «در خانه بمانیم»، هنرمندان هنرهای تجسمی نیز هر کدام به سهم خود وارد این کارزار اخلاقی-انسانی می‌شوند؛ از همینرو می‌توان پیش‌بینی کرد آثاری که در سال ۲۰۲۰ میلادی در این حوزه تولید خواهند شد، نمایشگاه‌ها و حراج‌های متعددی را در آینده دنیا رقم خواهند زد. کوانگ بیائو[۴] نقاش چینی، پرتره «لی ونلیانگ»[۵] پزشکی که در ووهان چین جان خود را برای نجات بیماران از دست داد به تصویر در آورده است.[۶]

عکس ذیل را با پس‌زمینه پوستر تبلیغ محیطی با موضوع مبارزه با کرونا، آنتونی کوان[۷] از خیابانی در هونگ‌کونگ ثبت کرده است.

لی ژونگ[۸]، رئیس انجمن هنرمندان منطقه Fengxian در شانگهای چین، یکی از نقاشانی است که روزانه دو قطعه نقاشی را به احترام پزشکان و پرستاران و کارکنان چینی که در صف مقدم مبارزه با کرونا ایستاده‌اند با عنوان «سربازان سفید» خلق می‌کند.

لی ژونگ می‌گوید:«این روزها در خانه می‌مانم و کاری نمی‌توانم انجام دهم جز اینکه به نشانه احترام به جامعه پزشکان و پرستاران، نقاشی کنم.»[۹]

بیشترین واکنش هنرمندان به ویروس کرونا را می‌توان در میان کاریکاتوریست‌های ایران و جهان مشاهده کرد. بخش‌های زیادی از این آثار متوجه سخنان سیاستمداران دنیا خصوصا دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکاست. در زیر واکنش کارتونیست‌ها به سیاستمدارن، نقد رفتارهای اجتماعی ناشی از کرونا ، تأثیر کرونا بر اقتصاد و تأثیرات کرونا بر فرهنگ و هنر را به روایت تصویر مشاهده کنید.

اثر اسامه حجاج، اردن: