در شماره های پیشین خلاصه کتاب فلسفه موزه برای قرن بیست و یکم بحث بر سر شکاف ها و تناقضات در قوانین و منشور اخلاقی موزه ها در قبال تملک آثار دیگر کشورها را داشتیم و در ادامه به چند نمونه از این پرونده ها خواهیم پرداخت که به دعوی استرداد اشیائی از چند موزه امریکایی به کشور مبدا است.
مشخصات دقیق سینی طلای عتیقه
متریال: طلا، ۹۹ درصد خالص (تقریباً ۲۴ عیار) (طیف‌سنجی پرتو ایکس پراکنده انرژی، موزه هنر متروپولیتن)
دوره: هلنیستی (۳۲۳-۱۴۶ قبل از میلاد)
تزیین: سه حلقه بلوط ۳۶ تایی و حلقه چهارم از راش. به طور متناوب با بلوط‌ها در بیرونی‌ترین حلقه زنبورهایی قرار دارند که این دو نماد «تکرار فراوان» زمین هستند که توسط هزیود توصیف شده است. در مرکز یک دستگیره بزرگ وجود دارد که نمایانگر Omphalos، ناف اسطوره‌ای جهان است.
ابعاد: قطر ۲۳ سانتی متر، قد ۴ سانتی متر، وزن ۹۸۲ گرم
در سال ۱۹۹۱ یک دلال آثار هنری آمریکایی به نام رابرت هابر[۱]، سینی طلای عتیقه[۲]را که قدمت آن به قرن سوم پیش از میلاد برمی‌گشته و در یک سایت باستان‌شناسی در سیسیل ایتالیا کشف شده‌بود را برای مشتری خود که یک مجموعه‌دار آثار هنری به نام مایکل استاینهارت[۳] که یکی از حامیان مالی موزه متروپولیتن بود خریداری کرد.
این اثر تاریخی از یکی از سایت‌های باستان‌شناسی سیسیل برداشته شده و سپس بر خلاف قوانین کشور ایتالیا به آمریکا صادر شده و بر خلاف قوانین گمرک کشور امریکا وارد شده بود.
پس از چندین سال نمایش در خانه استاینهارت در نیویورک، دولت ایتالیا از دولت امریکا درخواست کرد که این سینی عتیقه را که به Phiale مشهور بود را مصادره و به ایتالیا بازگرداند.
بر اساس قوانین کشور ایتالیا هر شئ باستانی که پس از سال ۱۹۰۳ کشف شده باشد به دولت ایتالیا تعلق دارد. در این قانون که مورخ ۱ ژوئن ۱۹۳۹ تصویب شد (قانون ارثیه ایتالیا)، فرض بر این است که یک آیتم باستان شناسی متعلق به دولت است، مگر اینکه مالک آن بتواند قبل از سال ۱۹۰۲ مالکیت خصوصی نشان‌دهد. دولت ایتالیا با تکیه بر این قانون به دادگاه رفت. دولت آمریکا در ابتدا این کالا را تصرف کرد و این اقامه را به عنوان دعوای رد مدنی به صورت واقعی مطرح کرد.
دادگاه اول در ایالات متحده آمریکا بر استرداد سینی عتیقه به ایتالیا رای داد، اما در جلسه تجدید نظر، مشاور انجمن موزههای آمریکا در دعوی خود درخواست کرد که دادگاه استیناف قوانین میراث فرهنگی سایر کشورها را لحاظ نکند.
انجمن موزههای آمریکا اظهار کرد: «موزههای آمریکا علاقه و تعهد عمیق و پایداری به جمع آوری و نمایش اشیاء فرهنگی همه کشورها و تمدن ها دارند و همه تلاش خود را صرف حمایت از حفاظت و نگهداری اشیاء فرهنگی کرده اند و در آینده نیز به حمایت خود ادامه خواهند داد. علاوه بر این، موزههای آمریکا از این اشیا در برابر تخریب، غارت و دزدی حمایت می کنند و رای دادگاه محلی مبنی بر استرداد این شیء به ایتالیا، قدرت موزههای آمریکا برای جمع‌آوری اشیائی از سراسر جهان و ارائه‌ی آنها به عموم مردم را صرفا به دلیل قوانین میراث فرهنگی کشورهای دیگر به خطر می اندازد، قوانینی که تا حدود زیادی با اصول اولیه‌ی قانون آمریکا و سیاست‌های عمومی این کشور در تضاد‌اند.»
انجمن موزههای آمریکا در ادامه اظهار نگرانی کرد و گفت: « تصمیم دادگاه می‌تواند تاثیر عمیقی بر قوانین حاکم همه موزه‌ها و قدرت آنها برای جمع‌آوری و نمایش اشیاء فرهنگی داشته باشد.»
همچنین این انجمن اظهار داشت که دادگاه ایالات متحده روالی بی‌سابقه را پیش‌گرقته و گویی دولت ایالات متحده آمریکا به جانشین دولت ایتالیا بدل شده است. همچنین بر اساس اظهارات این انجمن «تلاش برخی ملت‌ها برای ادعای مالکیت نسبت به تمام اشیایی که درون مرزهایش یافت می‌شود، کوته نظری درباره دارایی های فرهنگی است و چنین باوری مستقیما فلسفه میراث فرهنگی رایجی را که موزه‌ها وجامعه‌ی آمریکا بر اساس آن شکل گرفته اند را به چالش می کشد و درنتیجه به کارگیری بی‌قید وشرط این قوانین موجب به خطر انداختن مجموعه‌های فعلی موزه‌ها و قدرت آینده موزه خواهد‌بود و اگر تصمیم فعلی دادگاه تایید شود، این تصمیم به حکمی قضایی تبدیل خواهد شد که در نتیجه‌ی آن، موزه‌ها از تملک آثار فرهنگی دیگر کشورها محروم خواهند شد.»
محتوای موضع انجمن موزههای آمریکا در حقیقت این است که برای غارت سایت‌های باستان‌شناسی نباید هیچ محدودیتی وجود داشته باشد.
در نهایت دادگاه به نفع ایتالیا رای داد و حکم استرداد این شئ تاریخی را به ایتالیا صادر کرد. نماینده‌ی ایتالیا در این شکایت اظهار کرد: «دولت ایتالیا از بازگرداندن این اقلام مهم میراث فرهنگی بسیار خرسند است. این رای که نادرست بودن تردد غیرقانونی در بازار هنر را به رسمیت می شناسد و پیروزی قابل توجهی برای حاکمیت قانون است.»
این سینی جنجالی طلایی سرانجام در نوامبر سال ۲۰۰۰ به ایتالیا بازگردانده شد و پس از نمایش مختصری در رم، برای نمایش دائمی در موزه‌ای در سیسیل قرار گرفت.
تا سال ۲۰۲۱ بر اساس اعلام دادستان نیویورک، دویست قطعه باستان شناسی به ارزش ۱۰ میلیون دلار (۸.۸۵ میلیون یورو) به ایتالیا بازگردانده شده است.
در میان این اشیاء یک ظرف سرامیکی متعلق به قرن هفتم قبل از میلاد به نام «Pithos with Ulysses» و چهره‌ی سفالی الهه‌ای به نام «A Head of a Maiden» متعلق به قرن چهارم قبل از میلاد بود.
سایروس ونس، دادستان منطقه منهتن گفت که ۱۵۰ مورد از این اشیاء مربوط به تحقیقات خدماتی او از ادواردو آلماگیا، فروشنده‌ی عتیقه ایتالیایی است که قبل از ترک ایالات متحده در سال ۲۰۰۳ در نیویورک مستقر بود.
به گفته آقای ونس، ادواردو آلماگیا در ایتالیا به دلیل قاچاق و فروش عتیقه‌جات دزدی به خریداران آمریکایی مورد بازجویی قرار‌گرفته است، اما هم‌چنان آزاد است.
دادستان افزود که ۱۰۰ قطعه از آثار کشف شده از موزه هنرهای یونانی، اتروسکی و رومی فوردهام در نیویورک کشف و ضبط شد.
در اوایل ماه دسامبر، آقای ونس اعلام کرد که مایکل اشتاین‌هارت، کلکسیونر مشهور آمریکایی، ۱۸۰ اثر هنری و عتیقه جات دزدیده شده از سراسر جهان در دهه های اخیر – برخی از یونان باستان – را به ارزش ۷۰ میلیون دلار (۶۱ میلیون یورو) پس داده است. این عمل به اشتاین‌هارت ۸۰ ساله اجازه داد تا از کیفرخواست و محاکمه تبرئه شود، اما وی به صورت مادام العمر از خرید عتیقه‌جات در بازار قانونی هنری منع شده‌است.
در شماره‌های بعدی نیز به چند پرونده جنجالی در مورد آثار موزه ای در ایالات متحده امریکا خواهیم پرداخت.
منابع تکمیلی پرونده
archive.archaeology.org/9903/newsbriefs/phiale.html
archive.archaeology.org/9811/newsbriefs/phiale.html
archive.archaeology.org/9909/newsbriefs/steinhardt.html
archive.archaeology.org/9805/abstracts/italy.html
archive.archaeology.org/online/features/phiale/
[۱] Robert Haber
[۲] An Antique Platter of Gold
[۳] Michael Steinhardt
قسمت‌های قبلی را اینجا بخوانید:
خلاصه کتاب فلسفه موزه برای قرن بیست و یکم | قسمت اول
خلاصه کتاب فلسفه موزه برای قرن بیست و یکم | قسمت دوم
خلاصه کتاب فلسفه موزه برای قرن بیست و یکم | قسمت سوم
