نبض کارتون ، خیلی دور، خیلی نزدیک
به قلم سید عماد الدین قریشی
طنز ترسیمی، خاصه کارتون و کاریکاتور و مشتقات آن از آغاز ورودش در جریان مدرنیته ایرانی، مورد علاقه و استقبال و فهم مخاطبانش بوده است. چه، آنجا که ایرانی همیشه کوشیده و می‌کوشد سخن نقدش، به هدف اصلاحات را در ابهام و لفافه ابراز دارد و بر همین سیاق در تصویر کمیک نیز چنین است. اگر لطیفه و جوک را در تحلیل میزان آزادی بیان جامعه و اجتماع، سوپاپ اطمینان دانسته‌اند، فراغت بال و آزادی عمل کارتونیست و کاریکاتوریست نیز سنجه خوبی برای اثبات این مدعا است.
آنچه در این نوشتار می‌خوانید مرور اجمالی بر کارتون و کاریکاتور ایران در سال ۱۳۹۵ است. به سبب سهولت بیشتر کوشیده شده تا بخش‌های مختلف این کلیت ریز و مستقل شوند تا مانع از تکرار مکررات همیشگی باشد. هدف از تهیه این گزارش و ارائه آمار، صرفا یادآوری آنچه رخ داده نیست بلکه فهم و استنتاج از میزان دغدغه‌مندی هنرمندان و احساس نیاز و انتظار جامعه از کارتون و کاریکاتور است. در خلال این سال‌ها، کارتون و کاریکاتور، روزبه‌روز به سمت دیجیتالی شدن قدم برمی‌دارد، سرعت تولید و انتشار آن بالا رفته است، به‌واسطه و یُمن حضور در رسانه‌های مجازی دیدنش نامحدود است، ابزارها و متدهای جدیدی در ارائه هوشمندانه‌ترش نیز وارد بازار می‌شود، جشنواره‌ها و دوسالانه‌ها پی‌در‌پی برگزار و گالری‌ها از نمایش و فروش آثار، پُر و خالی می‌شوند… در این میان امیدوار باشیم که کارتون و کاریکاتور به رسالت اصلی خود که نقد سالم و بی‌غرض از معضلات است پایبند بماند و در احقاق حق از اکثریت بی‌دفاع به عنصری تزئینی و تشریفاتی در تمام شئوناتش بدل نشود، با مردم زمانش بماند و سرود محبت، سازندگی و اصلاحات سر دهد.
اخبار، گالری‌گردی، نمایشگاه‌ها، بزرگداشت، فستیوال و جشنواره‌های کاریکاتور داخلی
از آنجا که گستره رخدادهای حوزه کارتون و کاریکاتور وسیع است، لاجرم کوشیده شده است تا اهمّ اتفاقات داخل ایران براساس ماه فهرست شوند. طبیعی است که برخی از موارد در اینجا آورده نشده است، این بدان معنا نیست که رخدادها مهم نبوده یا اولویت نداشتند، بلکه آنچه در ذیل می‌خوانید بیشترین انعکاس و بازتاب را در حوزه رسانه دارا بوده‌اند. همچنین در این مجموعه از آوردن اسامی پژوهشگران و نویسندگان مطالب مرتبط با حوزه کاریکاتور و همچنین هنرمندان کارتونیستی که جوایزی را چه در داخل و چه در جشنواره‌های خارجی کسب کرده‌اند، به‌جهت جلوگیری از آشفتگی بیشتر، اجتناب و خودداری کرده‌ایم.
فروردین‌ماه: انتشار تقویم دیواری نفیس ۱۳۹۵ کامبیز درم‌بخش توسط شرکت پرتوروشن‌مهر، نمایش آثار درم‌بخش به نفع بیماران سرطانی در گالری سیحون، نمایشگاه انفرادی مسعود شجاعی در حوزه هنری تهران، نمایشگاه گروهی کارتون «ویراژ» در دزفول، نمایشگاه آثار کارتون علی میرایی در خانه کاریکاتور، نمایشگاه آثار کارتون حمیدرضا مسیبی در خانه کاریکاتور، نمایشگاه آثار کیومرث کیاست با عنوان «زندگی دوزخی من» در گالری ساربان.
اردیبهشت‌ماه: مسابقه بین‌المللی کارتون و کاریکاتور هولوکاست (تهران)، نمایشگاه گروهی افتتاحیه آرت‌شاپ در نگارخانه اورمزد با حضور برخی آثار از کاریکاتوریست‌های ایرانی، یادداشتی به قلم داود شهیدی در تندیس درخصوص صیانت از آثار برجای مانده اردشیر محصص در خانه ایراندخت محصص به‌خاطر وخامت حال وی.
خردادماه: افتتاح نمایشگاه «کارنامه؛ مروری بر فرهنگ دیداری کودکان ایران» در موزه هنرهای معاصر تهران که در آن برای نخستین‌بار مجموعه «موش و گربه» اردشیر محصص از گنجینه موزه هنرهای معاصر نمایش داده شد، فراخوان اولین جشنواره هنرهای تجسمی نفس (بخش کاریکاتور)، اختتامیه ششمین دوره مسابقه بین‌المللی کارتون شهروندی تبریز، فراخوان هفتمین جشنواره سراسری کارتون حوزه هنری خراسان شمالی ـ بجنورد، نمایشگاه کاریکاتور «اصفهان، پلاک ۱۰» در خانه کاریکاتور، پنجمین مسابقه بین‌المللی کارتون معضلات شهری.
تیرماه: ضایعه درگذشت ناهنگام محمدرفیع ضیائی و تشییع پیکرش در خانه هنرمندان، برگزاری جلسه هم‌اندیشی خانه کاریکاتور درخصوص تنظیم اساسنامه و امور صنفی.
مردادماه: نمایشگاه کاریکاتور چهره وحید شریفی در خانه هنرمندان.
شهریورماه: بازگشایی صفحه «شهرونگ» ضمیمه طنز و کاریکاتور در روزنامه شهروند، نمایشگاه گروهی آروین با خودش در گالری ثالث، نمایشگاه انفرادی کاریکاتورهای مسعود شجاعی طباطبایی در تبریز، چهره‌های کاغذی نسرین شیخی در موزه گالری آب، نمایشگاه کارتونیست‌های حوزه‌هنری خراسان رضوی در مشهد، دومین نمایشگاه گروهی کاریکاتوریست‌های آزاد آذربایجان‌شرقی در تبریز، افتتاح خانه کاریکاتور خراسان شمالی در بجنورد.
مهرماه: نمایشگاه گروهی کارتون و کاریکاتور حوزه‌هنری استان فارس در خانه کاریکاتور، نمایشگاه کارتون هدیه صدیقی‌کسمایی در خانه کاریکاتور، فراخوان نهمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر در بخش کاریکاتور.
آبان‌ماه: نمایشگاه تصویرسازی و کاریکاتورهای احمد عربانی در اصفهان، فراخوان نهمین جشنواره طنز سوره در بخش کاریکاتور، حراج ۵۰۰ اثر از کامبیز درم‌بخش در گالری آریانا با عنوان «آتیش زدم به مالم»، نمایشگاه گروهی کاریکاتور در خانه هنرمندان اصفهان، نمایشگاه کاریکاتور چهره آثار حمیدرضا حیدری‌صفت در خانه کاریکاتور اصفهان، نمایشگاه آثار طراحی حمید بهرامی در گالری هما، اهدا نشان آبان (تصویرسازی) به محمدعلی بنی‌اسدی.
آذرماه: برگزاری نخستین جشنواره ملی کاریکاتور گنجینه آب، برگزاری دومین جشنواره ملی کارتون شهر+ من، نمایش فیلم مستند نگاهی به زندگی هنری محمدحسین نیرومند در خانه کاریکاتور، نمایشگاه کارتون فخرالدین دوست‌محمد در کرمانشاه، نمایشگاه آثار بزرگمهر حسین‌پور با عنوان «پدرسگ‌ها» در گالری راه‌ابریشم، پرفرمنس کامبیز درم‌بخش و شاهین نوروزی در گالری ثالث، نمایشگاه اردشیر: هوای طوفانی در گالری دستان+۲، نمایشگاه کارتون و کاریکاتور حمید صوفی در خانه کاریکاتور، فراخوان یازدهمین دوسالانه بین‌المللی کاریکاتور تهران، نمایشگاه «داستان‌های بی‌پایان» کامبیز درم‌بخش در گالری سیحون، یادداشتی از سیدامیر سقراطی در تندیس درخصوص جعل و فروش آثار پرویز شاپور در بازار زیرزمیی هنر ایران، انتشار شماره نخست مجله «آنگاه» که مطالبی در آن به اردشیر محصص و کامبیز درم‌بخش اختصاص دارد، بازگشایی روزنامه قانون پس از توقیف و شروع صفحات طنز و کاریکاتور بی‌قانون و نیش‌خط.
دی‌ماه: نخستین جشنواره ملی کارتون «ایران ساخت»، نمایشگاه گروهی تصویرسازی با عنوان «عکس‌برگردان» در خانه کاریکاتور، نخستین جشنواره ملی کاریکاتور گنجینه آب، چهارمین جشنواره جهانی کاریکاتور «هنر مقاومت»، نمایشگاه «کاریکاتورهای پوشیدنی (با الهام از کاریکاتورهای پرویز شاپور)» آیدین محبوبی‌کیا در گالری کاوه، رونمایی از مستند «سینمای کاغذی» درباره کامبیز درم‌بخش به کارگردانی جواد آتشباری در خانه هنرمندان، برگزاری نمایشگاه «عمو کامبیز» در خانه هنرمندان، مسابقه بین‌المللی عکس و کارتون «پژوهش، فناوری و نوآوری از نگاه عکاسان و کارتونیست‌ها»، فراخوان چهاردهمین جشن تصویرسال در بخش کاریکاتور و کارتون، بزرگداشت (جشن تولد) جواد علیزاده در موزه امام علی (ع).
بهمن‌ماه: نمایشگاه کارتون سهراب خیری در اردبیل، بزرگداشت یادبود محمدرفیع ضیائی به همراه نمایش فیلم مستند «از نگاه رفیع» و نمایشگاه آثار و اسناد وی در خانه هنرمندان، به انضمام انتشار ویژه‌نامه در تندیس، نمایشگاه کاریکاتورهای کامران نظام‌آبادی در خانه کاریکاتور، اولین جشنواره بین‌المللی کارتون مصرف ایمن و بهینه گاز طبیعی، نخستین جشنواره سراسری کاریکاتور هویت، نمایشگاه کاریکاتورهای انقلابی استاد بهمن عبدی در مترو، نمایشگاه کاریکاتور «جهالت مدرن» از آثار فرهاد رحیم‌قراملکی در شبستر.
اسفندماه: اختتامیه سومین دوسالانه بین‌المللی کارتون کتاب، نمایشگاه ترامپ از نگاه کاریکاتوریست‌های ایرانی، فراخوان نخستین جشنواره جهانی کارتون«جامعه ایمن»، جشن رونمایی کتاب «داستان‌های دیدنی» در شهرکتاب بخارست، فراخوان ملی کارتون «یک قرن سکوت» با موضوعیت استعمارگری انگلیس و تحمیل قحطی به ایران، تجلیل از احمد عربانی در اختتامیه نهمین فستیوال تجسمی فجر، نمایش فیلم مستند آراپیک باغداساریان در گالری‌آ، فراخوان مسابقه طراحی و کاریکاتور انتشارات ققنوس با موضوع «آینده نشر کاغذی».
مطبوعات، مجلات و فصلنامه‌ها حوزه کارتون و کاریکاتور
کارتون و کاریکاتور، همچون سالیان گذشته، نقش پررنگی در عرصه مطبوعات داشت. اغلب روزنامه‌های سراسری کشور لابه‌لای صفحات خود، ستونی را به کاریکاتور اجتماعی ـ سیاسی اختصاص دادند. از میان انبوه چند هزار اثر کارتون و کاریکاتور چاپ شده در مطبوعات ایران، چهاردهمین جشن تصویرسال در گالری ممیز خانه هنرمندان، فرصتی را فراهم کرد تا منتخبی از بهترین آثار (۱۲۰ اثر از ۵۵ هنرمند) به انتخاب کامبیز درم‌بخش، حسن کریم‌زاده، هادی حیدری و داود احمدی‌مونس (دبیر و مجری بخش کاریکاتور) روی دیوار قرار بگیرند. همچنین در بخش رقابتی زیر ۲۵ سال، آثار هنرمندان جوان‌تر در معرض دید و داوری نهایی قرار می‌گیرد. تنوع بالای آثار با موضوعاتی نظیر سیاست، اخلاق شهروندی، اقتصاد پویا، سلفی، انزوا انسان معاصر، محیط‌زیست، تروریسم، مدرنیته، گورخوابی، فاجعه پلاسکو، زنان، صلح، مصائب ازدواج… و کاریکاتورهای رجال هنری، ورزشی و سیاسی مانند داود رشیدی، محمدرضا شجریان، اصغر فرهادی، لیلا حاتمی، ترانه علی‌دوستی، شهرام ناظری، حبیب محبیان، کیمیا علیزاده، آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، اردغان، ترامپ، قالیباف، لاریجانی، بابک زنجانی، احمدی‌نژاد، علی مطهری،… اثر هنرمندانی همچون بزرگمهر حسین پور، سلمان طاهری، نعیم تدین، محمد طحانی، هادی حیدری، فیروزه مظفری، محمدعلی رجبی، ساسان خادم، نازنین جمشیدی، جواد علیزاده، آروین، مهدی عزیزی، حسن کریم‌زاده، احسان گنجی، محسن ایزدی، جمال رحمتی، اردشیر رستمی، داود شهیدی، حسین صافی، احمد عربانی، علیرضا پاکدل، امین منتظری، مهناز یزدانی، کیوان زرگری، کامبیز درم‌بخش، علی درخشی و… گستره وسیعی از تنوع را در کنارهم گردآورده بود. از نکات تأمل‌برانگیز و ارزشمند جشن چهاردهم، انتخاب دو اثر از زنده‌یادان محمدرفیع‌ضیایی و گل‌محمد خداوردی‌زاده بود. خداوردی‌زاده از جمله کارتونیست‌های مستعد و با آتیه بود که متاسفانه در جوانی از دست رفت.
جدا از مجلاتی چون خط‌خطی (به مدیرمسئولی کیارش زندی)، اصفهان‌نیم‌روز (به سردبیری پیام پورفلاح)، طنز و کاریکاتور (به مدیرمسئولی جواد علیزاده) و وب‌سایت‌هایی همچون «چیزنا» (زیر نظر بزرگمهر حسین‌پور) و «ایران کارتون» (وابسته به خانه کاریکاتور) که مجدّانه در پی انتشار کارتون و کاریکاتور و اخبار پیرامونش می‌کوشند، ضمیمه «شهرونگ» از روزنامه شهروند از شهریورماه به دبیری هادی حیدری و ضمیمه «بی‌قانون» و «نیش‌خط» از روزنامه قانون به دبیری مسعود مرعشی و کیوان وارثی از اواخر آذرماه از فعالان انتشار کارتون و کاریکاتور هستند. ماهنامه «بزنگاه» نیز با رنگ و بوی تند سیاسی و سویه اصول‌گرایی به مدیرمسئولی مازیار بیژنی به انتشار کارتون و کاریکاتور می‌پردازد. «قهوه» نیز که عنوان مجله مصور به مدیرمسئولی نادر داودی و مدیرهنری حسن کریم‌زاده است، در هر شماره خود در صفحات کافه‌گراف، با نیت بالابردن سطح سواد بصری کافه‌نشینان، یک اثر از هنرمند کارتونیست داخلی و یک اثر از کارتونیست خارجی منتشر می‌کند. به‌نظر می‌رسد در انتخاب کارتون‌ها سعی شده که موضوعات مطروحه، از رویدادهای جاری اجتماع دور نباشد. تصویرسازی بخش قهوه‌تلخ از مجله نیز از آثار دلپذیر مهدی کریم‌زاده خالی نیست.
«مهرنامه» در شماره مردادماه خود پرونده‌ای را برای مکتب گل‌آقا منتشر کرد با یادداشت‌های مرتبط با تاریخ‌شفاهی از برخی کارتونیست‌های این مطبوعه. «داستان‌های دیدنی» و «خط و ربط» دو بخش ثابت کامبیز درم‌بخش در مجلات همشهری داستان و کرگدن (از اردیبهشت ماه) است. اردشیر رستمی، «از مجموعه نقطه‌ها» را در دوماهنامه جدید مروارید منتشر می‌کند. ماهنامه «هنر زمان» در شماره فرودین‌ماه خود مصاحبه‌ای اختصاصی با کارتونیست امریکایی جیسون سِیلِر۱ ترتیب داد. «هنرآگه» در شماره بهمن‌ماه مقاله‌ای را به موضوع اردشیر محصص اختصاص داد. دو مطبوعه تازه‌انتشاریافته «آنگاه» (به مدیرمسئولی آرش تنهایی) و«هویت» (به سردبیری جلال شمع‌سوزان) در شماره‌های نخستین خود به انتشار یادداشت‌ها و مقالاتی از اردشیر محصص، کامبیز درم‌بخش و کیومرث کیاست پرداخته‌اند. «جُنگ مس» گاه‌نامه فرهنگ و هنر کرمان نیز در شماره‌ای به معرفی کارتونیست‌های معاصر کرمان پرداخته است. اما انتشار مجدد دو شماره از فصلنامه «ایران کارتون» (به سردبیری سیدمسعود شجاعی‌طباطبایی) با مقالات متعدد آموزشی، پژوهشی، گفت‌وگو… و همچنین انتشار مقالاتی در فصلنامه نقد کتاب هنر (نقد کتاب‌های منتشر شده از کیومرث کیاست، اردشیر محصص و پرویز شاپور) در این سال خاطر علاقه‌مندان پیگیر کارتون و کاریکاتور را دل‌شاد ساخت و جای خالی کیهان‌کاریکاتور، پیل‌بان، سالنامه و ماهنامه گل‌آقا، هنرهای تجسمی (حوزه‌هنری)… پر کرد. دوهفته‌نامه تندیس نیز به‌فراخور برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای عرصه کارتون و کاریکاتور به انتشار نقد و یادنامه اقدام ورزید. گفتنی است معدود کوشش‌هایی البته نه‌چندان چشمگیر، در حوزه انتشار پایان‌نامه‌های کاریکاتور و کارتون در فضای آکادمیک دانشگاهی کشور در این سال آغاز شده که هنوز فرجام مشخصی ندارند، لذا از بیان جزئیاتش تا انتشار کامل خودداری می‌شود.
کتاب و تألیفات حوزه کارتون و کاریکاتور
سالی که گذشت، به لحاظ انتشار کتاب‌های پژوهشی و تخصصی کارتون و کاریکاتور سال موفقی بود، چراکه از میان قریب پنجاه عنوان منتشر شده در سال، چندین کتاب ارزشمند در فهرست برگزیده‌ها جای می‌گیرند. امید است در سال آتی نیز چنین رویه‌ای برقرار باشد.
«شورآفرین خلوت‌گزیده» اثر سیدامیر سقراطی (نشر موغام) است که به زندگی و آثار کیومرث کیاست از کاریکاتوریست‌های موفق دهه پنجاه تا کنون اختصاص دارد. کیاست از پیشگامان جریان نوگرایی کاریکاتور ایرانی در دهه‌های چهل و پنجاه بود که با خلق آثار متنوع روشن‌فکری در انتشار و گسترش شکل تازه‌ای از کاریکاتور اندیشمندانه در ایران سهم به‌سزایی داشت. چندین دهه بود که نام کیاست تنها در برخی جشنواره‌ها و یا اخباری پراکنده از نمایشگاه‌های ادوار پیشین او شنیده می‌شد اما با انتشار کتاب، منبع موثق و مطلوبی شامل مجموعه برگزیده آثار، گفت‌وگو (تاریخ‌شفاهی)، نقد و تحلیل آثار، تصاویر و… در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت. «حافظه روشن تاریخ» عنوان کتاب دیگری از سیدامیر سقراطی (نشر پیکره) درخصوص زندگی و آثار محمدرفیع ضیائی، کاریکاتوریست و پژوهشگر تاریخ‌نگار اختصاص دارد. زنده‌یاد محمدرفیع ضیائی که خود با مجموعه دوجلدی «پرونده کاریکاتور»(نشر سوره‌مهر) شناخته می‌شد، خود از پژوهشگران فعال این عرصه بود. کتاب به‌صورت یادنامه‌ای مفصل کارنامه هنری و پژوهشی ضیائی را مورد نقد و ارزیابی قرار داده و با تصاویر، نمونه مقالات، زندگی‌نامه، نمونه آثار و… مجموعه کاملی را فراهم آورده است. «طراح ستاره‌دار» کتاب دیگری است به کوشش مرتضا آکوچکیان، امیر اثباتی، آرش تنهایی، سیدامیر سقراطی و آسیه مزینانی (گالری آ) که به گزیده آثار کاریکاتوری و طراحی‌های هجایی آراپیک باغداساریان اختصاص یافته است. زنده‌یاد باغداساریان ازجمله کاریکاتوریست‌هایی به‌شمار می‌رود که سال‌ها در محاق بوده و شناخته نمی‌شد. کارتون‌ها، استریپ‌ها و کاریکاتورهای او با امضایی به شکل (آیکون) ستاره پنج‌پر، که علی‌الظاهر در شناسنامه مجله نگین با نام مستعار «پطروس کارامیان» به چاپ می‌رسیدند، خود گواه این مسئله است. «داستان‌های دیدنی» تازه‌ترین کتاب کامبیز درم‌بخش (نشر دنیای‌اقتصاد) با مقدمه مبسوطی از جواد مجابی و مدیریت‌هنری خلاقانه حسن کریم‌زاده، مجموعه کم‌نظیری از کمیک‌استریپ‌های درم‌بخش است که در قالبی بسیار شکیل و با کیفیت مطلوب منتشر شده است. این استریپ‌ها قصه‌هایی کوتاه و ساده هستند که روایت‌شان، تنها چند فریم طول می‌کشد و با‌این‌حال هرکدام چیزی کم از یک داستانک ندارد؛ شروع می‌شود، اوج می‌گیرد و غافلگیر می‌کند. «اردشیر ـ هوای طوفانی» به اهتمام داریوش کیارس (گالری دستان) که با ترجمه انگلیسی سهراب مهدوی و تصویر ۶۴ اثر از دوره موسوم به «اردشیر و هوای طوفانی» همراه شده، مجموعه تازه‌ای از آثار زنده‌یاد اردشیر محصص است. اردشیر محصص یکی از پرکارترین، تأثیرگذارترین و شناخته‌‌شده‌‌ترین هنرمندان معاصر ایران است. او که بیشتر با طراحی‌هایش شناخته شده، درعین‌حال یکی از تصویرگران و کاریکاتوریست‌های مهم زمانه خود بود و در طول سال‌ها آثارش در جراید متعدد داخلی مانند کیهان هفته و تهران‌ژورنال و همچنین روزنامه‌های معتبر خارجی مانند نیویورک‌تایمز و ژون‌افریک چاپ می‌شد. کتاب حاضر، نسخه‌ای کامل‌تر از کتاب «اردشیر ـ ۱۸۸۷» است. «اردشیر ـ ۱۸۸۷»، (طراحی آریا کسایی/ استودیو کارگاه) در بهمن ۱۳۹۳ هم‌زمان با نمایشگاه «بزرگداشت اردشیر محصص» در سام‌آرت (پروژه‌ای از دستان و بنیاد پژمان» منتشر و برنده جایزه بهترین طراحی کتاب سرو نقره‌ای شد.
«انقلاب مشروطه با رسم شکل» اثر زنده‌یاد محمدرفیع ضیائی (نشر مروارید) نیز در قطع خشتی منتشر شده و ضیائی وقایع مربوط به انقلاب مشروطه را با سبک سیاه‌قلم و به صورت کارتونی طراحی کرده، این طرح‌ها با توضیحاتی در صفحات مختلف همراه شده است. «زندانی بند هشت» اثر متمایز هادی حیدری (نشر نظر)، شامل مجموعه کارتون‌هایی با درون‌مایه‌های تلخ اما نویدبخش است که کارتونیست محبوب در آن‌ها کوشیده دیدگاه متفاوتی را از مفاهیمی همچون آزادی بیان، حقوق شهروندی، امید، صلح، مدنیت، اخلاقیات و… ارائه کند. «چهره‌های کاغذی» عنوان مجموعه کاریکاتورهای نسرین عبدشیخی (نشر آوینه) است. این مجموعه شامل تصاویر مشاهیر در قالب کاریکاتور با زبانی متفاوت و مبتکرانه با تکیه بر آمیزه‌های آکادمیک و تجربه تکنیک‌های هنرهای تجسمی ازجمله نقاشی، طراحی، صنایع‌دستی، عکاسی، گرافیک، چاپ و… بوده. عنصر اصلی تمام چهره‌ها، کاغذهای مچاله و دورریز است و در تکمیل، عناصر دیگری چون رنگ، گاهی کولاژ، جعبه، عینک و سایر ابزارهای دورریز خانگی و صنعتی دیده می‌شود که با رعایت مبانی هنرهای تجسمی در کادری مناسب سازمان‌دهی شده و خروجی کار با تکنیک‌های نورپردازی در عکاسی و هنر دیجیتال به سرانجام رسیده است. همچنین کتابی دیگری از عبدشیخی با عنوان «گروتسک: مجموعه کاریکتور» (نشر آوینه) در این سال منتشر شده است.
از دیگر تألیفات مطلوب کتاب‌های کارتون و کاریکاتور سال می‌توان به کتاب‌های «گنگ کابوس دیده: مجموعه آثار کاریکاتور» اثر احسان گنجی (نشر سوره مهر)، «آموزش کاریکاتور به زبان ساده به روش بهمن عبدی» اثر بهمن عبدی (نشر شهر)، «من تهران را دوست دارم»، «خط سفید» و «انسان وامانده، زمین پسمانده» (نشر دایا)، «اندر آداب مهمانی» و «سر سفره ننه بابا» (نشر سفیدسار)، عناوین پنج اثر از ابوالفضل محترمی، «سبیل بابا رو بچرخون» اثر مهدی عزیزی (نشر سفیدسار)، «طرح تعویض اخم با لبخند» با آثاری از آیدین ارجمندی (نشر جامعه معاصر)، «اکون آبادی‌ها: کار اقتصاد دنیا چطوری به اینجا کشید؟» با آثاری از سلمان طاهری (نشر گاندو)، «آدم محتاط» با آثار کارتونیست‌ها غلامعلی لطیفی، کامبیز درم‌بخش، ناصر پاکشیر و سنا حسین‌پور (نشر مروارید) و… اشاره داشت. در حوزه کاتالوگ‌های جشنواره‌ها، کتاب‌های «آثار یازدهمین جشنواره بین‌المللی کارتون تبریز» به کوشش رحیم بقال‌اصغری (نشر آی‌تکین)، «جشنواره بین‌المللی ضدجنگ غزه (هشتمین دوره کارتون تبریز)» (نشر سریر)، «نخستین دوسالانه بین‌المللی کارتون پایداری» به کوشش غلامحسین لطیفی‌ممقانی (نشر سریر)، «جشنواره کاریکاتور شمسه» به کوشش بهمن عبدی (نشر کردگاری) منتشر شدند و همچنین امید است تا در بهار سال آتی «گزیده‌ای از آثار آندره کاریلیو» به‌کوشش حسن کریم‌زاده (نشر تاش) و کتاب «یازدهمین دوسالانه بین‌المللی کاریکاتور تهران» پس از برگزاری دوسالانه منتشر شود.
منابع
نگارنده در نگارش این متن از کلیه منابع کتابخانه‌ای (آرشیو مطبوعات، کاتالوگ نمایشگاهی و بروشورها….)، وب‌سایت‌ها و… بهره گرفته شده است.
قسمت های قبل را اینجا بخوانید:
- هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
- مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
- پرونده گزارش سال | تصویرگری سال ۹۵ را چگونه گذراند؟
