سایت تندیس نویسنده مجله به قلم علیرضا بهارلو
از برِگزیت و پاناما تا مادربزرگ توقف‌ناپذیرِ هنر اجرا
با مروری بر عمده‌ترین رویدادهای سال گذشته میلادی در سطح جهانی و آنچه این سال با خود همراه داشت، نمی‌توان از نام‌نهادن «زمانه نامطمئن»۱ بر آن احتراز کرد. بااین‌حال، وقتی دامنه موج این وقایع و تأثیرات آن به دنیای هنر و ـ بالاخص ـ «رویدادهای هنری» می‌رسد، شاهد ضربات و ضایعاتی از سوی فضای آشفته سیاسی هستیم که مهم‌ترین‌شان ـ دستکم برای غرب ـ «برِگزیت» (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) و انتخاب دانلد ترامپ به مقام ریاست‌جمهوری آمریکاست اما در این بین ظهور برخی زمینه‌ها و گرایشات نو ـ هرچند معدود ـ شاید تااندازه‌ای شگفت‌آور و جالب‌توجه بوده باشند؛ مثل سبک آربروت۲ یا احیای سرامیک در جایگاه رسانه‌ای محبوب و درحال‌رشد. به‌هرترتیب، آنچه گذشت از یک‌سو سالی پُربار و موفقیت‌آمیز برای هنرمندانی چون رَگنار کَرتَنسون۳ و هلن مارتن۴ و همچنین شهرهایی مثل لس‌آنجلس و سان‌فرانسیسکو بود که به لطف وجود چند فضای شاخص هنری، ثروتمندتر شدند؛ و از سوی دیگر نه‌چندان مطلوب برای کارکنان موزه‌های نیویورک، ازجمله موزه هنر مدرن، موزه متروپولیتن و بروکلین که از جانب کارفرمایان‌شان معلّق شدند، و یا گالری‌داران «لوور ایست ساید»۵ که آنچه زمانی محله‌ای آینده‌دار و پررونق بود را ترک گفتند. به امید سالی با مرگ‌ومیر کمتر و فضای هنری باثبات‌تر.
در ادامه به چند رویداد مهم که بر جریان هنر سال ۲۰۱۶ تأثیرگذار بوده‌اند اشاره می‌شود.
اکتیویسم آی وی‌وی
برای آی‌وی‌وی سال فوق‌العاده‌ای بود. او درنهایت گذرنامه‌اش را در سال ۲۰۱۵ بعد از آنکه توسط دولت چین ضبط شده بود پس گرفت. این هنرمند جنجالی، این بار هنر و فعالیت سیاسی‌ـ هنری خود را به یونان برد و درآنجا یک کارگاه هنری برای کمک به مهاجران و پناهندگان در جزیره لسبوس برپا کرد اما کار به اینجا ختم نشد. وی در ماه فوریه، تصویر تأثیرگذار و ناراحت‌کننده پسربچه‌ای را که در مسیر مهاجرت به اروپا در دریا غرق شده بود در عکسی بازسازی کرد. این اقدام او انتقادات زیادی را در پی داشت. اتهام به بی‌عاطفگی و انتخاب ابزاری نادرست برای تأکید بر مسائل حادِ بحران مداومِ پناهجویان، از این دست انتقادات بود. وی بعد از این در شهر برلین چیدمانی از جلیقه‌های نجات تهیه کرد. مطمئن هستیم که آی‌وی‌وی در سال جاری نیز کاری جز تداوم این رویه هنری نخواهد کرد.
بنکسی در کاله
قصه دور و دراز دیوارنگار‌ه استیو جابس، اثر بنکسی بر دیوارهای اردوگاه پناهجویان در کاله (که در دسامبر ۲۰۱۵ ترسیم شده بود)، سال بعد هم ادامه داشت. این نقاشی دیواری با اینکه زمانی همچون یک اثر هنریِ ارزشمند با شیشه محافظت شده بود، بازهم از تخریب در امان نماند و نوشته‌هایی مثل London Calling (صدای لندن) اطراف آن را پوشاند. این اقدام به‌نوبه خود سبب شد تا معدود پناهندگانی که برای بازدیدِ افراد از این اثر، مبلغ ۲۰ دلار از آن‌ها می‌گرفتند به کار خود خاتمه دهند. بنکسی پس از تب‌وتاب پروژ‌ه هنری «دیسمالند»۶ (تابستان دو سال پیش)، امسال نسبتا آرام‌تر بود اما انتظار می‌رود در سال ۲۰۱۷ این شرایط تغییر کند ـ هرچه باشد او بنکسی است!
بدون دیوارنگاره‌های بِلا در بولونیا
در ماه مارس، بِلا (نام مستعار هنرمندی خیابانی، اهل ایتالیا، که هویت اصلی خود را پنهان می‌کند) تصمیم گرفت نقاشی‌های دیواری‌اش را ظرف مدت یک شب از تمام دیوارهای شهر بولونیا، واقع در شمال ایتالیا، پاک کند. این اقدام او اعتراضی بود به نمایشگاهی که موجب برداشتن یکی از آثار او از خیابان شده بود. نمایشگاه «هنر خیابانی: بنکسی و همکاران»۷، طی اقدامی، آثاری از هنرمندان بین‌المللی و سرشناسِ این حوزه را گردآوری کرده بود که طبق اظهارات بیان‌شده، آثاری از بلا را هم بدون رضایت او شامل می‌شد. درحالی‌که خود هنرمند مجال ابراز عقیده نداشت، کریستیان اومودِئو۸، کیوریتور نمایشگاه، مصاحبه‌ای اختصاصی ترتیب داد و در آن نظر خود و صرفا یک جنبه از قضیه را مطرح کرد. واقعیت مسئله این است که ایتالیا و جهان، دو دهه آثار هنر خیابانی را به‌خاطر خود خالق‌شان از دست دادند.
درگذشت زاها حدید
آنچه در سال گذشته میلادی جهانیان را بار دیگر در بهت و حیرت فرو برد، خبر درگذشت زاها حدید در ۶۵ سالگی (بر اثر حمله قلبی) بود. این معمار عراقی ـ بریتانیایی به‌دلیل طراحی ساختمان‌های مفهومیِ چشمگیر خود بسیار مشهور بود؛ چیزی که موجب شده بود نام مستعار «ملکه منحنی»۹ را به او نسبت دهند. تردیدی نیست که زاها حدید ـ باوجود برخی مجادلات ـ راه خود را به‌میان دنیای معماران سفیدپوست، مرد و غربی باز کرد و به نخستین زنی مبدل شد که توانست نشان طلای سلطنتی «ریبا»۱۰ را از آن خود کند. میراث او جاودانه خواهد بود و این مهم درکنار شرکتی است که بیش از ۴۰۰ نفر را به خدمت می‌گیرد و درسطح جهانی روی پروژه‌هایی با گردش کار ۴۴ میلیون پوند در سال کار می‌کند.
رسوایی اسناد پاناما، ضربه‌ای به هنر
«اسناد پاناما»۱۱ افشای بی‌سابقه ۵/۱۱ میلیون فایل از پایگاه اطلاعاتیِ چهارمین شرکت بزرگِ خدمات حقوقی به نام «موساک فونسکا»۱۲ بود. این اسناد که از سوی روزنامه آلمانی «زوددویچه تسایتونگ»۱۳ منتشر شد، شامل اطلاعاتی دقیق در مورد چهره‌های سیاسی فعلی و سابق و برخی شخصیت‌های شناخته‌شده و تلاش آن‌ها برای مخفی‌نگاه‌داشتن دارایی‌ها یا پولشویی بود. در میان این افراد، چهره‌هایی از دنیای هنر نیز دیده می‌شد: نو‌ه یک دلال هنری یهودی، سرآمدان و نخبگان چینی، مالکان پیشین مجموعه هنری مشهور «گانز»۱۴ و حتی نو‌ه پابلو پیکاسو.
برِگزیت و بی‌ثباتی بازار هنر
بریتانیا در ۲۳ ژوئن رأی به خروج از اتحادیه اروپا داد که این موضوع بسیاری از شهروندان را در حیرت و ناباوری فرو برد. با اینکه شمار زیادی از چهره‌های سرشناس هنری ازجمله دیمین هرست، آنیش کاپور و ولفگانگ تیلمانس همگی علیه چنین اقدامی بودند اما بریتانیایی‌ها راه دیگری را رفتند و تأثیراتی را موجب شدند که عواقب آن بر بازار هنر محرز بود. پیامد و تأثیر این کناره‌گیری، امری قریب‌الوقوع بود، زیرا ارزش پوند سقوط کرد اما نخستین آزمون واقعی در حراج نمایشگاه‌های «فریز ویکِ»۱۵ ماه اکتبر سر رسید که در برابر فشارها مقاومت کرد و تأثیرات مهمی از خود به‌جای گذاشت. سال ۲۰۱۷ نیز سالی کماکان متزلزل خواهد بود و تنها گزینه پیش رو، امید داشتن به بهترین‌هاست.
پیدا شدن نقاش‌های ون‌گوگ
در سال ۲۰۰۲ سارقان از پشت‌بام «موزه ون‌گوگ» وارد محل شدند و دو اثر از این هنرمند هلندی را ربودند. حال پس از چهارده سال، نقاشی‌ها ـ در شرایطی مطلوب ـ و با عملیات گسترده پلیس که مافیای ناپل را هدف قرار داده بود، پیدا شده‌اند. نقاشی‌های مذکور خارج از قاب‌شان در کاستلّاماره دی استابیا (حوالی پمپی) کشف شدند. ارزش این آثار ۱۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود که به‌گفت‌ه پلیس فقط کمی آسیب دیده بودند. این نقاشی‌ها «چشم‌انداز دریا در اسخِوِنینگن»۱۶ (۱۸۸۲) و «جماعتی درحال ترک کلیسای اصلاح‌شده در نوئن»۱۷ (۱۸۸۵ـ۱۸۸۴) نام دارند.
مجموعه پرفروش هنریِ دیوید بوئی
۱۰ ماه پس از فوت دیوید بوئی۱۸، چهر‌ه سرشناس دنیای موسیقی و بازیگری، مجموعه هنری و قابل‌توجهی از او، ظرف مدت دو روز، بیش از ۴۱ میلیون دلار در حراج ساتبی لندن فروش داشت. اینجا و در میان اشیا و اقلام متعددی که در معرض دید قرار داشتند، ازجمله آثار هنر بریتانیا، هنر معاصر، سوررئالیسم، اکسپرسیونیسم آلمانی، آربروت و وسایل طراحی، یک بوم نقاشی نیز به‌نام «قدرت هوا»۱۹، اثر ژان میشل باسکت۲۰ وجود داشت که ۷ میلیون پوند فروخته شد و کار دیگری از بوئی که با همکاری هرست انجام شده بود، ۷۸۵ هزار پوند به فروش رسید. اکثر آثار ارائه‌شده، بیش از مبالغی که تخمین زده شده بود فروخته شدند؛ ازجمله پرتره‌ای از فرنک آوئرباخ۲۱ تحت‌عنوان «سرِ گردا بوم»۲۲ به مبلغ ۷/۳ میلیون پوند و مجسمه‌ای از هِنری مور به نام «خانواده»۲۳ به میزان ۵۸۰ هزار پوند. درآمد حاصل از فروش «حراج وایت گِلاو»۲۴ (که در آن تک‌تک آثار فروخته شد)، به اموال بوئی اضافه شد ـ که هنوز حدود ۳۵ درصد این مجموعه است.
پیکر مرد‌ه دیوید همیلتون
پیکر بی‌جان دیوید همیلتون، عکاس بریتانیایی، در آپارتمانش در پاریس و درحالی که خودکشی به‌نظر می‌رسید، پیدا شد. شهرت او بیشتر به ثبت تصاویری از دختران برهنه نوجوان بود. تصاویر این عکاس اغلب موجب مطرح‌شدن این بحث بود که آیا باید آن‌ها را پورنوگرافی کودک قلمداد کرد یا خیر. همیلتون در ۸۴ سالگی و چند هفته بعد از آنکه به تجاوز جنسی از طرف چهار نفر از مدل‌های قبلی‌اش، ازجمله فلاوی فلامنت۲۵ ـ مجری رادیویی ـ متهم شد، از دنیا رفت. وی در یکی از آخرین اظهاراتش عهد کرده بود که از خود رفع اتهام و بی‌گناهی‌اش را ثابت کند.
مارینا آبراموویچ در ۷۰ سالگی
مارینا آبراموویچ در ۳۰ نوامبر سال ۲۰۱۶ میلادی ۷۰ ساله شد و این رویداد را با انتشار شرح حال و خاطرات زندگی و کار خود تا این لحظه، جشن گرفت. این هنرمند صربستانی، در مصاحبه‌ای با «وایس نیوز» اظهار کرد که این کتاب، آغازگر دوره‌ای جدید خواهد بود و هر آنچه وی تابه‌حال کرده را پشت سر خواهد گذاشت. او در سال ۲۰۱۶ مستند جدیدی دربار‌ه سفرهای خود به برزیل نیز منتشر کرد و در برابر همکار و عاشق پیشین خود، اولای۲۶، برای احقاق حقوق مرتبط با آثار مشترک‌شان شکست خورد اما سال ۲۰۱۷ برای مادربزرگ توقف‌ناپذیرِ پرفورمنس آرت، قطعا سالی نویدبخش خواهد بود.
پی‌نوشت
۱٫uncertain times / 2. Outsider art/ هنر خام/ ناپرورده / ۳٫ Ragnar Kjartansson/ هنرمند ایسلندی حوزه پرفورمنس/ ۴٫ Helen Marten/ هنرمند انگلیسی در زمینه مجسمه‌سازی، ویدئو آرت و چیدمان / ۵٫Lower East Side / 6.Dismaland / 7.Street Art: Banksy & Co / 8.Christian Omodeo / 9.Queen of the Curve / 10. انجمن سلطنتی معماران بریتانیایی (Royal Institute of British Architects) / 11.The Panama Papers / 12.Mossack Fonseca / 13.Süddeutsche Zeitung / 14.Ganz / 15. October’s Frieze Week: نمایشگاه بین‌المللی هنر معاصر که هرساله ماه اکتبر در لندن برگزار می‌شود. / ۱۶٫View of the Sea at Scheveningen / 17.Congregation Leaving the Reformed Church in Nuene / 18.David Bowie / 19.Air Power /20.JeanـMichel Basquiat / 21.Frank Auerbach / 22.Head of Gerda Boehm / 23.Family Group / 24.white glove sales / 25.Flavie Flament / 26.Ulay.
منبع
www.widewalls.ch/artـeventsـ۲۰۱۶
