آن‌چه به چشم نمی‌آید، نمایشگاه سحر داوری در جرجانی

نگاهی به نمایشگاه سحر داوری در گالری جرجانی

آن‌چه به چشم نمی‌آید

سایت تندیس به قلم حافظ روحانی

در مجموعه‌ی «برگ‌های پاییزی» در جرجانی، مجموعه‌ای از آثار سحر داوری، می‌توان عناصر بیان‌گرایانه‌ی فراوانی را یافت. این در حالی است که در آثار هنرمند نمی‌توان رفتار بیان‌گرایانه را جستجو کرد. پس پیش از هر چیز می‌توان تصور کرد که مجموعه‌ی حاضر بیش‌تر به مثابه یک گفتگوی درونی عمل می‌کند، تا کوششی برای منظره‌پردازی مثلاً که اتفاقاً موضوع اثار امکان بصری لازمه را دارند؛ جایی که هنرمند انگار با ترسیم این مجموعه افکار و درونیاتش را تصویر کرده است،.

خطوط تودرتو، هاشورها، دوایر متحدالمرکز و یا حتی نقش‌های ریز مشابه، در آثار سحر داوری، بیش‌تر بیننده را به یاد آن‌چیزی می‌اندازد که دودل (Doodle) کردن نامیده می‌شود؛ نقش‌هایی بی‌هدف در حاشیه‌ی کاغذ که بیش‌تر به قصد و هدف متمرکز کردن ذهن کشیده می‌شوند. با این‌حال شاید مطالعه‌ی این خطوط به کار روان‌شناسان بیاید که با مطالعه‌ی شکل، تمرکز، آزادی یا کنترل‌شدگی خطوط درباب شخص نظر دهند ولی همین شباهت و شکل کار، در عین‌حال ابزار و کلیدی برای مواجه با آثار هنرمند به دست می‌دهند.

اندازه‌ی کوچک و هم‌اندازه‌ی همه‌ی پرده‌ها، بیننده را به نزدیک شدن به هر اثر تشویق می‌کند تا علاوه بر تماشای همان خطوط و نقوش ریز، نوشته‌های ریز را هم ببیند؛ نوشته‌های به زبان فرانسه که البته به واسطه‌ی ریز بودن نه فقط به سختی خوانده می‌شوند که به نظر می‌رسد بیش‌تر در نقش یک عنصر بصری همان نقش بیان‌گرایانه‌ی مرئی را ایفا می‌کنند تا این‌که مشخصاً بیان‌گر معنی‌ای باشند و در بسیاری از آثار در قالب همان نقوش ریز بصری ظاهر می‌شوند تا در کنار دیگر عناصر بصری نقش‌شان را در ترکیب‌بندی ایفا کنند و در عین‌حال انگار شکلی بیرونی از همان گفتگوی درونی باشند.

با توجه به این‌ها ما بیش‌تر شاهد یک موقعیت بیانی هستیم، جایی که هنر بیش‌تر در قالب یک رسانه ظاهر می‌شود و ابزاری برای یک نفر تا ذهنیتش را برای ما اگر نه معنی لااقل مصور کند. از این منظر می‌توان در آثار او به دنبال حال و هوا گشت؛ که بیش‌تر با اتکا به خطوط فشره و رنگ‌بندی حاصل شده‌اند. به واقع احتراز سحر داوری از رنگ‌های روشن و میلش به اجرای تک‌رنگ و عمدتاً مبتنی بر رنگ‌های تیره حس و حالی به آثار می‌دهد که شاید بتوان آن را جزئی از همان بیان‌گری خواند. همان‌طور که خطوط فشرده و تضادهای‌شان هم این حس و حال نه چندان خوش‌آیند را تقویت می‌کنند.

اما جستجوی مضمون در آثار هنرمند به مدد نوع برخوردش با اشکال ممکن می‌شود؛ جایی که کم‌و‌بیش اکثر عناصر بصری که بیان‌گر رابطه‌ای مابین پیکره‌ی انسانی و محیطِ عمدتاً شهری هستند، به شکل اشکالی جدا و منفک از هم تصویر شده‌اند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که رابطه‌ی مابین این عناصر بصری (محیط و پیکره‌های انسانی) رابطه‌ای گسسته است. شاید بتوان با رجوع به زندگی‌نامه‌ی کوتاه هنرمند این مضمون را توصیف کرد، جایی که اشاره می‌شود در نوجوانی به فرانسه رفته، اما به واسطه‌ی ابتلا به بیماری ام‌اس به تهران برگشته است. به این ترتیب بیماری از یک‌طرف به عنوان یک عنصر مهم تا حد زیادی به ما امکان می‌دهد تا مضمون مورد اشاره و البته حال و هوای آثار را توضیح دهیم ولی از طرف دیگر واکنش در قِبل تکنیک و توانایی هنرمند را منوط به در نظر گرفتن بیماری می‌کند. به این ترتیب اگر قرار باشد به عنوان یک هنرمند با او مواجه شویم، بیماری و ناتوانی‌های حاصل از آن (حتی به شکلی ناخواسته) قضاوت بیننده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و امکان قضاوت آثار او را بدون در تظر گرفتن عامل بیماری مشکل می‌کند.

به این ترتیب است که قضاوت بیش‌تر تحت‌تأثیر یک حقیقت قرار می‌گیرد؛ حقیقت بیماری و رد آن در آثار هنرمند. به این ترتیب است که دست بیننده‌ی ناآشنا با بیماری در قضاوت آثار به شدت بسته می‌شود چون هم می‌توان حال و هوا، شکل و برخورد و مواجه‌ی هنرمند را به آن نسبت داد که در عین‌حال کیفیت آثار را نیز به همین حقیقت مربوط دانست. در هنگام تماشا و قضاوت آثار سحر داوری دانستن همین یک حقیقت تا حد زیادی نوشتن را مشکل و محدود می‌کند و یادآوری می‌کند که تا چه اندازه ابزارهای داوری بصری در قضاوت و مواجه با شرایط مشابه می‌تواند ناقص و محدود باشند. پس شاید بهتر باشد فارغ از قضاوت‌های زیباشناختی بیش‌تر شاهد آثار هنرمندی باشیم که گفتگوهای ذهنی‌اش را برای ما اگر نه بیان، لااقل دیدنی می‌کند و این یکی از کارهایی است که هنر در تاریخ همواره کرده است، آن‌گاه که شاید مفهومی ناممکن را برای ما دیدنی می‌کند.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم حافظ روحانی را اینجا بخوانید: