تاریخ نظریه‌ی تناسبات بشری | خلاصه کتاب معنا در هنرهای تجسمی

خلاصه کتاب معنا در هنرهای تجسمی

بخش یازدهم

تاریخ نظریه‌ی تناسبات بشری به مثابه‌ی بازتابی از تاریخ سبک‌ها

اروین پانوفسکی ترجمه ندا اخوان اقدم، نشر چشمه

آوام مگ: تلخیص نیلوفر تقی‌پور

«پانوفسکی» در ادامه‌ی مبحث نظریه‌ی تناسبات ضمن مقایسه‌ی نمونه‌ها برای تفهیم بیشتر مطلب این‌گونه می‌نویسد: سبک هنر قرون وسطایی (شاید به‌جز آن‌چه به اوج هنر گوتیک معروف است)، در تمایز با آن‌چه مربوط به هنر باستانی است، بنا به عرف به‌ مثابه‌ی سطح «هموار» تعریف می‌شود؛ اما در مقایسه با هنر مصری تنها باید به‌عنوان «هموارشده» تعریف شود؛ چراکه اختلاف میان همواری سطوح قرون وسطا و مصری به‌گونه‌ای است که در قرون وسطا ژرفای بن‌مایه‌ها کاملاً پنهان می‌شوند؛ در حالی‌که در مصر تنها از اهمیت آن‌ها کاسته می‌شود.

بازنمایی‌های مصری هموارند زیرا هنر مصری تنها ارا‌ئه‌ی آن‌ بخش از واقعیت است که می‌تواند در سطح اجرا شود؛ اما بازنمایی‌های قرون وسطایی، هموار به نظر می‌رسند؛ اگرچه هنر قرون وسطایی ارائه‌ی آن بخش از واقعیت است که نمی‌تواند در سطح ظاهر شود. آن‌گاه که مصریان بی‌تردید سه‌چهارم رخ و جهت‌های مایل نیم‌تنه و اعضا را کنار گذاشتند، سبک قرون وسطایی حرکت آزاد باستانی را پیش‌فرضی صحیح پنداشته و هر یک را هم‌سان دیگری می‌انگارد.

اما این حالت‌ها به این دلیل که توهمی از ژرفای واقعی بیافرینند، دیگر به‌کار گرفته نمی‌شوند؛ از آن‌جایی‌ که روش‌های مؤثر مصری در سایه‌سازی و برجسته‌نمایی متوقف شده بود، بنا به اصول، این حالت‌ها با دست‌کار خطوط تراز و سطوحی با رتگ‌های تخت به اجرا در می‌آیند؛ از این‌رو در هنر قرون وسطا فرم‌های گوناگون یافت می‌شود و از منظر تکنیکی با ‌عنوان «کوتاه‌نمایی‌شده» توصیف می‌شود؛ اما از آن‌جایی که تأثیر آن‌ها با شیوه‌های بصری تأیید نمی‌شوند، به‌عنوان «کوتاه‌نمایی‌ها» با همان مفهومی که این اغلب به کار می‌رود، تأثیرگذار نخواهد بود.

پس، «نظریه‌ی تناسبات» باید با توجه به اهداف جدید طراحی می‌شد. از طرف دیگر، فرم‌های هموارشده‌ی بدن با سنجش بدن انسان در دوره‌ی باستان مغایر بود؛ زیرا آن دوره این ایده را به‌عنوان پیش‌فرض در نظر می‌گرفت که پیکره، یکپارچه و سه‌بعدی است؛ هم‌چنین تحریک نامحدود این فرم‌ها یادگاری از هنر کلاسیک است که پذیرش نظام‌مند را مانند مصریان که از پیش ابعاد تکنیکی و عینی را معین می‌کردند، غیرممکن می‌‎ساخت؛ از این‌رو قرون وسطا با انتخابی مانند یونان باستان، مجبور به انتخاب گزینه‌ی مقابل شد.

نظریه‌ی مصری تناسبات ابعاد عینی را با تکنیکی برابر می‌گرفت و قادر بود ویژگی‌های سنجش بدن انسان را با آن‌چه که مربوط به سیستم طراحی است ترکیب کند؛ در مقابل، نظریه‌ی یونانی، تناسبات که به این هم‌سانی پایان می‌دادند، برای تعیین ابعاد تکنیکی، صرف نظر کرد؛ در حالی‌که در سیستم قرون وسطایی از گرایش به تعیین ابعاد عینی صرف ‌نظر شده و محدود به پدیدآوردن سطح تخت تصاویر بودند؛ جایی‌که روش مصری، ساختارگرا بوده و روش دوران باستان، وابسته به سنجش بدن انسان. می‌توان روش قرون وسطایی را نمایی شماتیک توصیف کرد.

در چارچوب نظریه‌ی قرون وسطایی، در خصوص تناسبات، دو گرایش متفاوت قابل مشاهده است؛ اما این ‌اصول، بیزانسی و گوتیک، به روش‌های غیرمشابه تفسیر می‌شوند.

شماره های قبلی این پرونده را در لینک‌های زیر مشاهده کنید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .