کوه کوه نیست | نقدی بر مجموعه «کوه کوه است» مصطفی فرج‌آبادی
گالری اُ
آوام مگ: به قلم جاوید رمضانی
نقاشی قدیمی‌ترین عمل هنری انسان‌هاست. تجربه‌ی شکار و برخورد با طبیعت و رسم و نقرِ آن بر روی صخره‌ها قدرت انسانها را برای مواجهه با ترس‌هایشان افزایش می‌داده است. این جریان کارکرد ذهن آنان را وسیع‌تر کرده که خود آغازی بر پدیده‌ی تمدن‌سازِ نوشتار است. امروزه زبان بصری دارای دستور زبان مخصوص‌به‌خود است.
نگریستن فعالیتی است خلاقانه که به تلاش نیاز دارد. هرآن‌چه در طی زندگی روزمره می‌بینیم کم‌و‌بیش با عادات اکتسابی دستخوش تغییر‌شکل می‌شود و این امر در زمانه‌ی رسانه‌ها مشخص‌تر است. هجوم تصاویر در دنیای امروز حقیقت معناییِ اشیاء و پدیده‌ها را دچار اعوجاج میکند. درواقع، هر تصویر از منظره‌ای با تصور ما از آن مقوله تحریف می‌شود و تأمل دیداریِ ما را دچار تعصب میکند. برای درک پدیده‌ها و حقیقتِ آنان، ما در مقام نقاش و یا مخاطب این نقش‌ها، نیازمند شهامت هستیم.
هفته گذشته به دیدار آثار مصطفی فرج‌آبادی در گالری «اُ» رفتم.
این کارنمای فرج‌آبادی به کوه‌ها اختصاص داده شده است. کوه‌ها در نگاه اسطوره‌ای جایگاهی ارزشمند دارند؛ آن‌جا که مرتفع است و به آسمان‌ها نزدیک‌تر. کوهستان در خاطره‌ی انسانها با پرواز عجین گشته و ساکنان کوهستان‌ها از منظری وسیع‌تر به زمین می‌نگرند. توجه به عناصر طبیعی که جایگاهی سرنمونی دارند از مقولاتی است که هنرمندان معاصر بسیار به آن توجه می‌کنند.
این بازنمودها به بهانه‌های یکسانی رخ می‌دهد که ما آن را کوه یا دریا می‌نامیم؛ اما هر نقاش با توجه به فردیتِ خود آن را بازتاب می‌دهد. «کوه کوه است» نام مجموعه‌ی جدید فرج‌آبادی است. درواقع، کوه نزد هر نقاش کوه نیست؛ بازتابی از تجاربِ زیستی و وقایعی است که تنها نقاش آن‌ها را درک میکند اما می‌توان این وقایع را در زبان بصریِ نقاش ردیابی کرد.
به‌واقع، هنرمند گزینش‌های خاصی برای پی‌گیری مقاصد خاصی خواهد داشت و خوانش این گزینش‌ها خود خالی از لطف نیست و معرفتی دوچندان از موضوعی به‌ظاهر پیش‌پا‌افتاده فراهم میکند.
کوه‌های فرج‌آبادی چه کاربردی دارند و چه محتوایی را حمل می‌کنند؟ بسیاری از آثارِ به‌نمایش‌در‌آمده در ابعاد بزرگ و بر روی پارچه کار شده‌اند. در این آثار، آن‌چنان‌که در سبک و سیاق کلاسیکِ این نوع نقاشی متداول است، هنرمند تمایلی به ساختن بستر بر روی تکیه‌گاهِ پارچه‌ای ندارد. در نتیجه، رنگ‌گذاری بر روی این سطوح همراه ایجاد لکه‌ها و بافت‌هایی است که حاصل اتفاق خواهد بود. مقدار رنگ و سرعت دست و رفتاری طراحانه در این نوع کار تصویر یا اتفاق را شکل می‌دهند. این برخورد مانند کار با تکنیک آب‌مرکب و آب‌رنگ است و امکان تصحیح کم‌تر می‌باشد و تصحیح، آن‌چنان که در آثار بزرگ و تکنیک رنگ و روغن بر روی پارچه وجود دارد، مهیا نیست؛ به‌این‌ترتیب، نقاش سعی دارد احساس ناب خود را از مقوله‌ی کوه بیان کند و از ناخودآگاهِ خود برای معنادادن به لکه‌ها و عناصر بصری استفاده نماید. در واقع، او درگیر فی‌البداهگی و کنترل آن است تا حقیقتِ تصورِ خود از کوه را پدیدار نماید.
در این آثار، ما فقدان نور و سایه‌روشنِ طبیعی را می‌بینیم. لکه‌های کارشده همگی از امکانات کارماده نشأت می‌گیرد و تصاویر با رنگ‌های سیاه و سفید سامان داده شده‌اند. پس‌زمینه نیز با سوژه‌ی اصلی مخلوط گردیده است. چشم مخاطب در مواجهه با تصاویر، در عین دریافت کلی، به‌سمتِ اجزاء و نواحی متفاوتِ تابلو جلب می‌شود که دارای غنای بصریِ بیش‌تری است. این برخورد با تصویر در پیِ بازسازیِ روند دیداریِ ما از طبیعت است. زمانی که هنرمند در کادری محدود طبیعت را ارائه می‌دهد، همیشه با ناکامیِ فقدانِ عظمتِ منظره‌ی اصلی در تابلوی خود مواجه است. هرگاه ما در برابر منظره‌ی کوهستانی قرار می‌گیریم، متوجه یکدستی و انسجام غیرقابل‌تفکیکِ آن می‌شویم. در طبیعت، اجزاء همان ارزش بصری را دارند که کلّ تصویر داراست و هنرمند در تفکیک آن توان بازتابِ این کلّ پرهیبت را از دست می‌دهد.
فرج‌آبادی در تابلوهای کوچکِ خود، با غلبه‌ی عنصرِ خط، به ترسیم کوه‌ها پرداخته و می‌کوشد تا نشان دهد که مطالعه‌ی گسترده‌ای را در مورد لکه‌ها و اجزاء بزرگ و کوچکِ سوژه‌ی خود داشته است. وی سعی در بازنمود ارزش فرم و معنای درونیِ آن دارد و به‌سمتِ نوعی بیان‌گرایی با بستر محدودِ تاریخی حرکت میکند. این نمایش نخستین نمایش انفرادی نقاش است و دیدار از آن لذت‌بخش خواهد بود.
نقدهای دیگر به این قلم را اینجا بخوانید:
[su_posts id=”68123″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”67797″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”67169″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”67288″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”67142″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”63883″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”63883″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”63774″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”63389″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”63169″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”61676″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”60822″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”60547″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”58001″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”57977″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
[su_posts id=”58598″ tax_operator=”0″ order=”desc” orderby=”none”][su_posts id=”47315″ tax_operator=”0″ order=”desc”][/su_posts]
