زخم‌های بی التیام در امتداد مفهوم فرهنگ
نقدی بر نمایشگاه مهرداد فتحی در گالری تم
مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم مریم روشنفکر
فرهنگ، مفهومی چند لایه و غیر خطی است و نخستین کسی که تعریفی جامع و خارج از چهارچوب واژه از آن ارائه کرد مردم‌شناس انگلیسی ادوارد بانت تایلور[1] بود.
دکتر داریوش آشوری در کتاب تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ می گوید : تعریف تایلور از «فرهنگ» چنین است: « کلیت درهم تافته‌ای شامل دانش، دین، هنر، اخلاقیات، آداب و رسوم و هرگونه توانایی و عادتی که آدمی همچون هموَندی از جامعه به دست می‌آورد. به این معنا انسان «بی فرهنگ» و جامعه «بی فرهنگ» در کار نیست، زیرا زندگی اجتماعی، یعنی با هم زیستن، به معنای در فرهنگ زیستن است.[2]»
امروز در نمایشگاهی که مهرداد فتحی در نگارخانه تم برگزار نموده، ما با نگاهی انتقادی به پدیده‌ای مواجه هستیم که در تعبیری می‌توان از آن به بی‌فرهنگی یاد کرد… نمایشگاه «زخم‌های بی‌التیام» نگاهی است به یادگاری نویسی بر روی بدنه‌ی بناهای تاریخی و ارزشمند که میراث فرهنگی و عمومی کشور ما را تشکیل می‌دهند. او در گزاره‌ی نمایشگاه خود آن را به « میراث ماندگاری از حماقت دوران ما برای آیندگان» می‌نامد. نمایشگاه فتحی در پی بازنمایی یک پدیده است که آن را از رفتار جدا کرده‌است. فتحی در این نمایشگاه نتیجه عمومی یک فرهنگ را به نمایش می‌گذارد، فرهنگی که به تعبیر تایلور به تک تک افرادی که عضو یک جامعه هستند مربوط بوده و در واقع از خود آنان شکل گرفته‌است. این عمومیت از این جهت در این نمایشگاه مد نظر است که فتحی در مجموعه‌ای شامل یک چیدمان، و تعدادی تابلو به همراه یک چیدمان نوری از اشاراتی استفاده کرده که فعل یادگاری نوشتن را به مخاطب نیز برمی‌گرداند. او در مجموعه تابلوها عکس مورد نظر خود را که بخشی از بدنه یک بنای تاریخی(در اینجا گنبد سلطانیه) را بر روی آینه چاپ کرده و بخشهایی که یادگاری روی آن نوشته شده را پاک کرده و مخاطب در رد میان آن می تواند تصویر خودش را با بنا یکی کند. او با این ترفند، مخاطب، بنا و یادگاری نوشته شده را با یکدیگر یکی کرده‌است و اگر از زاویه دید تایلور به قضیه نگاه کنیم در واقع لایه‌های متعدد فرهنگ را بازنمایی کرده و به آن با دید انتقادی نگریسته‌است. در تابلوهای نوری از پشت نوشته‌ها نوری قرمز رنگ تابیده می‌شود که استعاره‌ای به زخم و عنوان نمایشگاه دارد و تابیدن بی وقفه آن نشانه التیام ناپذیری آن است.
اما در اثر ویدئو چیدمان سایه‌های حروف و نوشته‌های معلق بر روی سقف نمایشگاه بر تصویر دیوار بنا می‌افتند. او در این اثر با استفاده از زیبایی فرمال تصویری حسرت‌بار از بود و نبود یک آسیب را به تماشا گذاشته‌است.
اما مهرداد فتحی در مجموعه کوچک و جمع و جور خود در عین بیان یک مسئله و سوالی که در رابطه با فرهنگ مطرح می‌کند، در حوزه زیبایی‌شناسی هنرهای تجسمی به آهستگی گام بر می‌دارد به همین خاطر باید محتوای آثار او را بر فرم مقدم دانست، هرچند فتحی با سابقه تحصیلی در رشته معماری به اصول واقف است، استفاده درست او از بافت و تکیه بر سادگی در ترکیب‌بندی آثار را در سطحی قابل قبول قرار می‌دهد، اما کوچکی ابعاد و کمبود جسارت در ارائه از گسترش و تاثیرگذاری فرم جلوگیری می‌کند، به عبارت دیگر مفهوم و موضوع مورد بحث او که موضوعی ریشه‌ای است به همراه انتخاب کارماده‌ای که درست انتخاب شده (عکس و چیدمان) می‌تواند در ارائه بهتر و قوی‌تر عمل کند به نحوی که آن زخم و کنایه مورد نظر او را با قدرت بیشتر و قاطعانه به مخاطب منتقل کند، تا بر قدرت تاثیرگذاری آن بیافزاید. مسئله فرهنگ یک دغدغه جانبی و گذرا نیست و آن بخشی که فتحی به آن شاره کرده نیز هم مشتی نمونه خروار است که پرده از عمق یک رفتار عمومی بر می‌دارد که تک تک ما مشمول اثرات آن و همچنین دلیلی بر بروز آن محسوب می‌شویم. این نکته‌ای نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت.
مهرداد فتحی متولد 1373 و دارای مدرک کارشناسی ارشد معماری و اهل زنجان است، بنابراین جزء جزء دغدغه او را می‌توان به عنوان یک واقعیت انکار ناپذیر باور کرد و منتظر بود تا نمایشگاه‌های دیگر او را با ارائه‌ای قوی‌تر و تکان دهنده‌تر به تماشا نشست.
پی‌نوشت:
[1] Edward bunt Taylor
[2] كتاب: تعريفها و مفهوم فرهنگ – مؤلف: داريوش آشوري/صفحه: 113-112/نشر: آگاه
نقدهای دیگر به همین قلم:
شعر و آنچه به جا مانده است در آثار لیلا سیبر
شعر و آنچه به جا مانده است در آثار لیلا سیبر نقدی بر نمایشگاه لیلا سیبر در گالری ژاله مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم مریم روشنفکر جستجوی شعر در انسان و شرق اسرار آمیز شرق جایگاه افسانه‌ها است، ادوارد سعید در کتاب ارزشمند شرق شناسی می گوید: « اصطلاح مشرق زمین تقریبا یک بدعت اروپایی بود و مشرق زمین از روزگار کهن سرزمین رویاها، موجودات عجیب و غریب، مناظر و خاطرات شبح مانند و رویدادهای به یاد ماندنی به شمار […]
روزگرد گالری محسن در آثار ساسان ابری
روزگردِ ساسان ابری در گالری محسن نقد نمایشگاه مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم مریم روشنفکر فرم و کارماده در همه گونه‌های اثر هنری اولین سطح و مدخل ورودی مخاطب به اثر است. این فرم است که مانند چراغ راهنمایی جهت ورود را تعریف می‌کند و فرصتی است که مخاطب سرنخ‌های اصلی از محتوا و مفهوم اثر را دریابد. فرم آن‌چیزی است که با ادراک و حواس پنجگانه مخاطب ارتباط برقرار می‌کند و توجه او را نسبت به آنچه به عنوان اثر هنری […]
دیدار با آشنای ابدی ازلی انسان در شکوه رنج مهسا کریمی‌زاده
دیدار با آشنای ابدی ازلی انسان در شکوه رنج مهسا کریمی‌زاده نقدی بر نمایشگاه شکوه رنج مهسا کریمی زاده گالری ایرانشهر مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم مریم روشنفکر فضا در هنرهای تجسمی یک کیفیت مهم است، کیفیتی که مکان و زمان و عناصر و اشیاء را در اثر هنری به یکدیگر متصل می‌کند. فضا محمل جریان انرژی در اثر است و فرم را تعریف می‌کند و فرم هیبت و صورت مادی اثر است که با حواس پنجگانه قابل درک […]
کرم خراط | روایتی از بابک کاظمی و پرگل عینالو
روایت گالری راه ابریشم از کرم خراط و پوسیدگی درون نقدی بر نمایشگاه کرم خراط بابک کاظمی و پرگل عینالو گالری راه ابریشم مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم مریم روشنفکر کرم خراط آفتی گیاهی است که به درختان مختلف آسیب می‌زند، این کرم تا مدتی حدود دو سال در درون تنه درخت می‌ماند و از درون آن را می‌خورد و به این ترتیب است که درختی سبز به ناگاه خشک می‌شود و از بین می‌رود. افزایش دما و کاهش رطوبت در تضعیف بنیه […]
تصاویری از رنج و لذت در صعود شروین امدادیان
تصاویری از رنج و لذت در صعود شروین امدادیان نگاهی به مجموعه عکس‌های «صعود»، شروین امدادیان گالری ای جی مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم مریم روشنفکر در دل مناظری بکر و تصاویری زیبا از قله‌هایی که این سرزمین کوهستانی و یکه را پوشانده‌اند، در وصف صعود و آرامش و خلسه‌ی ارتفاع، جایی که آسمان به زمین نزدیک است و ابرها را گویی می‌توان با دست گرفت، شروین امدادیان دوربین خود را به کار انداخته و پس از پشت سر گذاشتن […]
خیال‌انگیز یا بیان‌گر، در نمایش استعداد شاهین دانشفر و آرش قاضی
خیال‌انگیز یا بیان‌گر، در نمایش استعداد شاهین دانشفر و آرش قاضی یادداشتی بر نمایشگاه «استعداد» در گالری «ای.جی» مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم مریم روشنفکر از نظر من آنچه عکاسی به ارمغان آورده است، امکان پیشرفته‌ای در حیطه‌ی دیداری است که فاصله‌ی تصویر و تصور را کوتاه می‌کند. فاصله‌ای که در رسانه‌های دیگر تصویری، مانند: نقاشی و سینما دورتر و صعب‌العبورتر است؛ این درحالی است که عکاسی می‌تواند در جایگاه راوی یا سندساز نیز قرار گیرد؛ یا حتی در […]
«نامرئی‌ها» سه هزار بار به طبیعت نزدیک‌ترند
«نامرئی‌ها» سه هزار بار به طبیعت نزدیک‌ترند نقدی بر نمایشگاه «نامرئی‌ها» مجموعه عکس امیرحسین شایگان مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم مریم روش‌فکر در عصر اولین جمعه‌ی مردادماه، گالری «والی» میزبان نمایشگاهی از آثار هنرمند جوان، «امیرحسین شایگان»، است. مجموعه‌ی عکسی با عنوان «نامرئی‌ها» که در ابعاد متنوع و سیاه‌وسفید به تماشا گذاشته شده است. شایگان متولد سال 1359، در رشته‌ی مهندسی کشاورزی تحصیل کرده است؛ او زندگی خود را به واسطه‌ی شغل پدرش به‌عنوان یک فعال محیط زیست و حشره‌شناس در […]
چند روزی در میان مرکز نبشی و یادواره‌ی عباس کیارستمی
چند روزی در میان مرکز نبشی و یادواره‌ی عباس کیارستمی نقدی بر نمایشگاه «چند روزی در میان مرکز نبشی» یادواره‌ی عباس کیارستمی آوام مگ: به قلم مریم روش‌فکر چند روزی است که دومین نمایشگاهی که «پرهام دیده‌ور»، به یادبود عباس کیارستمی، گردآوری کرده، در حال برگزاری است. نمایشگاهی از هفتاد‌و‌نه عکاس به مناسبت هفتاد‌و‌نهمین سالروز تولد او. هفتاد‌و‌نه عکس سیاه‌وسفید با چاپ آرت‌پرینت روی کاغذ و در اندازه‌ی 30در40 با قاب‌های یکسان و سیاهه‌ای از برجسته‌ترین عکاسان ایران. مهم‌ترین ویژگی […]
تهران از نگاه دانشجویان ایرانی و آلمانی در نگارخانه‌ی دانشگاه هنر
تهران از نگاه دانشجویان ایرانی و آلمانی نگاهی به نمایشگاه «دو شهر» در نگارخانه‌ی دانشگاه هنر به همت دکتر «محمد مترجم‌زاده» و پروفسور «یورگ وینده» آوام مگ: به قلم مریم روشنفکر «دو شهر»، عنوان نمایشگاهی است که حاصل بخشی از برنامه‌ی سه‌ساله‌ی تبادل دانشگاهی بین گروه عکاسی دانشگاه هنر و دانشگاه دورتموند بوده که با حمایت مادی بنیاد «DAAD» برگزار شده است. مدیریت این دوره بر عهده‌ی دکتر «محمد مترجم‌زاده»، مدیر گروه عکاسی دانشگاه هنر، و پروفسور «یورگ وینده» از دانشگاه […]
یحیی دهقانپور | بازیابیِ ارزشِ عکاسی‌شدن
بازیابیِ ارزشِ عکاسی‌شدن نقدی بر نمایشگاه «بهاریه»ی یحیی دهقانپور | گالری پروژه‌های آران آوام مگ: به قلم مریم روشنفکر عکاسیِ هنری در ایران تاریخی سردرگم و ناشناخته دارد که تاکنون سامانی به آن داده نشده است، اما از میان نام‌هایی که بی‌شک در روند شکل‌گیری و بالیدن آن مؤثر بوده‌اند، یحیی دهقانپور یکی از مؤثرترین افراد است. او معلمی متفاوت است و نسل‌های متمادیِ عکاسان ایران از کلاس‌های او بیرون آمده‌اند که تعداد اسامی شناخته‌شده در میانشان بسیار زیاد است. […]
یادداشتی بر نمایشگاه آرش بهرامی در گالری اعتماد نگارستان
یادداشتی بر نمایشگاه آرش بهرامی در گالری اعتماد نگارستان هنر سیلوئت بدوی آوام مگ: به قلم مریم روشنفکر در اولین هفته‌ی آغاز به کار گالری‌ها در سال جدید، سالن گالری اعتماد در باغ‌موزه‌ی نگارستانِ تهران میزبان آثار آرش بهرامی است، هنرمندی که زیست‌گرایی و زیست‌هراسی را نقطه‌ی عزیمتِ فکریِ نمایشگاهِ خود قرار داده است. این نمایشگاه با عنوان «چهل‌و‌یک» دربرگیرنده‌ی آثار نقاشی اوست که به‌طور کلی به چهار بخش تقسیم می‌شود و روایت‌گر داستانِ سفر و جست‌وجوست. این مجموعه داستان […]
پرونده نقد نمایشگاه‌های سال 97 به قلم مریم روشنفکر
پرونده نقد نمایشگاه‌های سال 97 به قلم مریم روشنفکر در این پرونده مروری داریم بر نقد نمایشگاه‌هایی که مریم روشنفکر در سال 97 نگاشته است که مشتمل بر 26 نقد است که قریب به اتفاق آن در حیطه‌ی عکاسی، نقاشی و چیدمان نوشته شده است. مریم روشنفکر از منتقدان برنامه‌ی هنرنامه، پر مخاطب‌ترین رویداد تخصصی هنرهای تجسمی است که چهارمین سال خود را سپری می‌کند و هرهفته جمعه‌ها از شبکه ۴ سیما پخش می‌شود. لیست زیر به لحاظ زمانی از […]
