وارد سالن گالری که می‌شوم. روی دیوار سمت راست به وضوح عنوان نمایشگاه پیداست؛" شکوه بیداری"، عنوان جدی و تأثیرگذاری است. تا جایی که به یاد دارم عنوان نمایشگاه‌های محسن احمدوند شوخ‌طبعانه انتخاب می‌شد! خودش می‌گوید در برگزاری این نمایشگاه دغدغۀ شخصی و البته جمعی جدی‌تری داشته است. درست در کنار عنوان، روی همان دیوار، اثر هنری از آخرین نمایشگاه گروهی‌اش به نام "بسکتبال ایرانی می‌شود."[1] می‌بینم. اثری با عنوان "ماده شیر وخورشیدخانم جذاب"[2] که روی توپ بسکتبال چاپ شده و با پایه‌ای شبیه به حلقۀ بسکتبال روی دیوار نصب شده است. احمدوند درباره این اثر می‌گوید:" شیر وخورشید یکی از کهن‌ترین نمادهای ایرانی است. ولی من نسخه‌ای از شیر و خورشید خود را با محوریت زن آفریده‌ام. چاپ این اثر روی توپ بسکتبال مفهومی بیشتر از این برایم دارد که امیدوارم متوجه آن شوید!"
این نمایشگاه دوره‌ایست از آثار محسن احمدوند در سال‌های اخیر (98 تا 1402) در گالری اعتماد. او از آغاز فعالیت هنری‌اش تاکنون، 11 نمایشگاه انفرادی در ایران، دبی، امریکا و هنگ‌کنگ برگزار کرده و در ده‌ها نمایشگاه گروهی در داخل و خارج از کشور شرکت کرده است. تعدادی از آثار او توسط مجموعه‌هایی چون موزۀ بریتانیا[3]، موزۀ هنرهای زیبای هیوستون امریکا[4]، بنیاد کمل لازار[5] و چند مجموعه‌دار خصوصی بنام خریداری شده است. در این نمایشگاه، تعداد 21 تابلو در ابعاد متنوع و یک اثر چاپی روی توپ بسکتبال در سه سالن طبقه اول روی دیوارها نصب شده‌اند. تابلوها بر مبنای سمبل‌های بکار رفته در آنها در اتاق‌ها دسته‌بندی شده‌اند. فاصلۀ بین آنها و نورپردازی‌هایشان نمایش‌دهندۀ رابطۀ مفهومی مشترک بین هر کدام است.
در نمایشگاه "شکوه بیداری" هر کدام از طراحی‌ها، عنوانی مخصوص به خود دارند که در ابعادی قابل رویت در زیر تابلوها روی دیوار نوشته شده‌اند. به نظر می‌رسد بازی با کلید‌واژه‌ها و عبارات به کار رفته در عناوین، نقش تکمیل‌کنندۀ آثار را دارند و درگیری متفکرانه و خوشایندی بین مخاطب و اثر ایجاد می‌کنند که در فهم استعاره‌های هنرمند تاثیرگذار است.
نشانه‌های درون هر طرح که اغلب نمادها و شخصیت‌های تاریخی و سنتی ایرانی به همراه جلوه‌های معروف و پاپ جهان امروز است، گویای پیوند جدایی‌ناپذیر و حضور ناگزیرشان در زندگی کنونی ماست که در ترکیبی عجیب و کنایه‌دار ظاهر می‌شوند. سبک احمدوند طنز است؛ از نوع انتقادی و همانطور که خودش توضیح می‌دهد در مواجهه با سوالات و ابهامات ذهنی‌اش، هر یک را می‌شکافد، مطالعه می‌کند و در پاسخ، آن را دوباره می‌آفریند. این اشکال بهم‌ریختۀ نوین در ما موثر می‌افتد و ما را به فکر فرومی‌برد؛ زیرا که ما سنت انتقاد از خود و دیگران را همواره زنده می‌داریم و نیازمند این نوع گفتگو هستیم. پس او از طریق همین قاب‌های نامتجانس، خیال‌پردازانه و غریب با مخاطبانش گفتگو می‌کند و دغدغه‌های اجتماعی، انسانی و مشغولیت‌های ذهنی‌اش را با آنها در میان می‌گذارد.
سبک احمدوند طنز انتقادی یا طنز تلخ[6]است. خود را کاریکاتوریست و تصویرگر نمی‌داند بلکه فرایند شکل‌گیری آثارش را به طراحی[7] نزدیک می‌بیند. او اشیاء و موضوع‌ها و شخصیت‌ها را در ذهن می‌شکافد، جراحی می‌کند و از نو می‌آفریند. خروجی‌ها، کلاژهایی شخصی‌شده با مفاهیم جدید هستند. تکنیک آثار مثل همیشه قلم‌فلزی با معدود رنگ‌های جوهر روی مقوای طراحی است. از او می‌پرسم چطور این سبک و تکنیک را سال‌هاست برای ارائه آثارش برگزیده و آیا قصد ندارد مدیایش را تغییر دهد؟
محسن احمدوند، متولد 1361 در تهران و فارغ‌التحصیل رشتۀ نقاشی از دانشگاه هنرهای زیبای تهران است. به دوران درخشان تحصیلش در دانشگاه و آشنایی و معاشرت با اساتید بی‌نظیری چون هوشنگ سیحون، مهدی سحابی، علیرضا اسپهبد و جواد مجابی و ... اشاره می‌کند که در کنار تکنیک و الفبای نقاشی، بینش و تفکر و حرفه‌ای بودن را به او آموختند. او می‌گوید: "تکامل زیست هنرمندانه و بربال زمان حرکت کردن را در پرورش ذهن و آگاهی، مطالعه، سفر، کسب تجربه‌های جدید و بیشتر مدیون معاشرت‌های پربار از این دست هستم. مدیا و تکنیک، تنها ابزارهایی برای ارائۀ افکارم هستند."
از این‌رو، هوشمندانه در بین انواع هنر به طراحی (تعقل در بین خطوط آزاد) روی می‌آورد؛ چون آن‌را بی‌واسطه و بداهه و سریع‌ترین راه برای نمایش ایده‌هایش می‌داند.
خلاقیت در برانگیختن حس تعامل، ویژگی جدانشدنی آثار محسن احمدوند است. روایت‌ها با کنار هم قرارگرفتن شخصیت‌ها و نمادها و عناوین نقل می‌شوند و مفاهیم زنگاربسته و رسوب کرده در ذهن ما را به چالش می کشند. گاهی با دیدن یک اثر شعری یا ضرب‌المثلی به یادمان می‌آید. گاهی یاد دردی مشترک می‌افتیم. گاهی خاطره‌ای از فاجعه‌ای نه چندان دور پیش رویمان زنده می‌شود. روبروی یک قاب دقایقی طولانی‌تر را می‌گذرانیم تا نخ بخیۀ عناصر را پیدا کنیم. زمانی در عجب می‌مانیم که با چه تمثیل بازیگوشانه و هوشمندانه‌ای روبرو شده‌ایم!
اگر بخواهم نمادها را نام ببرم انواع حیواناتی چون شیر و ماده شیر، میمون، خروس، طوطی، اسب،عقاب، زنبور، کلاغ و... ، المان‌‌های قدرت چون تاج سلطنتی، لباس‌ها و تزئینات درباری، شیر وخورشید، دختران رقصنده و...شخصیت‌های قهرمان‌گون و اسطوره‌ای در افسانه‌های کهن، متل‌ها و داستان‌های کارتونی، انیمه، مانگا، دلقک و حتی شمایل و موتیف‌های اسلیمی و خطایی و... را شامل می‌شود.
و اگر بخواهم به مفاهیم اشاره‌ای داشته باشم قدرت،عشق، رذالت، دروغ، تحجر، تجاوز، تحقیر، دلقک‌بازی، شوخ‌طبعی، داستان پهلوانی، آیین‌های سنتی، بزه اجتماعی، حقه‌‌های سیاسی ، ارزش‌های به سخره گرفته شده، تفکرات پوسیده و تناقضاتی است که در دوران معاصر با آن سرو کار داریم.
هوشنگ سیحون درباره او می‌گوید:" ... احمدوند، دشواری‌ها و فاجعه‌های دنیایی که در آن است را زیر ذره‌بین خود قرار داده، موشکافی می‌کند و با طنز و قلمی روان احساسات درونی و دیدگاه خود را روی کاغذ می‌آورد. در بین تک تک آثار او تفکر عمیق، احساس لطیف و رنجی بزرگ حس می‌شود. آثار این هنرمند جوان با رویداد‌های زمان خود مطابقت دارد ..."[8
[1] "بسکتبال ایرانی می‌شود." نام نمایشگاه گروهی هنرمندان ایرانی در گالری نیکلاس فلامل، فرانسه که در دسامبر سال2021 برگزار شد. 10 هنرمند ایرانی در این نمایشگاه شرکت داشتند: علی اکبر صادقی، رضا درخشانی، گلناز فتحی، شهریار حامدی، سمیرا علیخان زاده، محسن احمدوند، بهاره نوابی، فریدون امیدی، مهرداد شوقی، آزاده رزاق‌دوست
[2] LIONESS AND THE HOT SUN
[3] British Museum
[4] Houston Museum of Fine Arts
[5] Kamel Lazaar Foundation
[6] طنز تلخ یا طنز سیاه،در زبان انگلیسی نزدیک است به سبکGrotesque یا Black Comedy که در لغت به معنای تحریف شده، زشت، غیرعادی، خیالی یا باورنکردنی است یا صُوَر عَجایب یا عجیب و غریب. به‌عنوان مثال، بر اساس محتوا و نوع طنز، یک کاریکاتور با محتوای عجیب‌پردازانه، بین کاریکاتورهایی با طنز محض و خنده‌دار (Gag Cartoon) و کاریکاتورهایی با طنز سیاه قرار می‌گیرد. محتوای یک طنز محض (Gag) صرفاً برای خنداندن مخاطب ساخته می‌شود و محتوای یک طنز سیاه معمولاً موجب خنده‌ای همراه با تفکر، وحشت، تلخ‌کامی یا اندوه می‌شود.
[7] Drawing
[8] بخشی از دست‌نوشتۀ هوشنگ سیحون در مقدمۀ کتاب " گزیده‌ای ازطراحی‌های محسن احمدوند"، نشر بن‌گاه، سال 1393
نقدهای دیگر از همین نویسنده را اینجا بخوانید:
مرتضی خسروی و اشباح سرگردان تاریخ در گالری رامفجورد نروژ
اجرای مشارکتی پارسا کامه خوش با عسل ماده‌ای روی مرز خیر و شر
نقدو گزارش نمایشگاه‌های دیگر را اینجا دنبال کنید
