به نام او
از تن بی دل طاعت نیاید و پوست بی مغز را بضاعت نشاید .
هشتم مردادماه روز بزرگداشت شیخ شهاب الدین سهروردی است. این نابغه قرن ششم هجری در شرایطی کشته شد که درابتدای جوانی بود . او به دستور صلاح الدین ایوبی در ۱۲ مرداد ماه ۵۷۰ هجری در سی و هشت سالگی کشته شد.
از او چهل و نه اثر به جای مانده است که سیزده اثرآن به فارسی نگارش شده است. ادبیات شیخ شهید و اندیشه‌هایش بعدها مصدر تاثیرات بسیاری در اندیشه غرب و شرق گردید . فیلسوفان غربی مانند میستر اکهارت بر اساس نظریه فضای خیالی و عالم مُثُل سهروردی زیبایی شناسی هنر اسلامی را شکل و بسط دادند .
اندیشمندان دیگری مانند لویی ماسینیون و هانری کربن به تقسیم‌بندی و بررسی آثار او پرداختند. فلسفه اشراق که مشرب تفکری سهروردی بود پایه اصلی شکوفایی هنر های اسلامی گردید. مخلوطی از تفکرات صوفیانه هندو‌‌ایرانی و اندیشه مشایی ابوعلی سینا همراه با حکمت خسروانی ایرانی و فلسفه افلاطونی است.
وجود سهروردی را می‌توان با فیلسوفان تاثیرگذاری در مسیحیت مانند اگوستین و اکویناس مقایسه نمود تاثیرگذاری او در صورت بندی اندیشه در تمدن اسلامی غیر قابل انکار است.
منطق وجود شناسی سهروردی که بر اساس نور الانوار و انوار اسپهبدی حکمت خسروانی شکل گرفته بود. چه به لحاظ علمی و چه به لحاظ هستی شناسی معرفتی افق‌های بزرگی در تمدن اسلامی بوجود آورد که تنها در حوزه هنرهای تصویری و کاربردی جهانی از بداعت در رنسانس کتابت و هنر تیموریان و بعدها صفویان را به جهانیان ارائه داد. پیوستگی در جریان تولید اندیشه از قرن دوم تا قرن ششم تمدنی در ایران شکل داد که در ادبیات و فرهنگ کماکان مثال‌زدنی است. نکته آنکه چه چیز سهروردی را در اوج تمدن اسلامی خاموش کرد؟ چرا سرداری مانند صلاح الدین در مقابل خواسته پسرش ملک ظاهر شاه دستور به قتل شیخ داد؟
در جامعه و فرهنگی که نهان زیستی و مُهر کردن دهان و دوختن لب، شیوه‌ی تداوم و بقای زندگی است؛ بدیهی است آن که اسرار هویدا کند، بر سر دار خواهد رفت. سر سبز سهروردی را نه فقط زبان سرخ، بل عقل سرخ وی بر باد داد. سهروردی سودای جامعه ای اتوپیایی را در سر می‌پروراند.
در اندیشه برانداختن درم و دینار و جایگزینی علم ومعرفت بود. و صلاح الدین درگیر جنگهای صلیبی و نیازمند سرباز و درم دینار ترسان از فتنه عالمان قشری و زاهدان بی عمل، حکم به مرگ آینده داد.
این حاق بر تمامی دوران‌ها استوار است. هر تمدنی با ارج نهادن به آزاد اندیشان و عالمان آینده خود را شکل می دهد. استواری فرهنگ و هنر بر پایه درم و دینار، آن کند که بر تمدن اسلامی بعد از قرن ششم آمد. به همان اندازه که عوامل خارجی در این افول تاثیر داشت عوامل داخلى تقریباً در همه موارد، به ورشکستگى معنوى، اخلاقى و روحى خود مسلمانان ارتباط مى یافت.
مرگ سهروردی طلیعه آغاز افول تمدنی گردید که فهم عشق و دوستی را با عرفان و تفکر و علم را بر اساس فهم ریاضیات وهندسه به جهان عرضه کرده بود.
جاوید رمضانی
