مجله آوام ناشر پژوهشی هنرهای تجسمی
نگاهی به عکاسی انقلاب
آوام مگ به قلم مریم روشن فکر
همه انقلابات جهان همان‌گونه که از نام آن بر می‌آید، مکان ظهور تحولاتی بزرگ هستند و هنر آینه بازتاب دهنده این تحولات است. هنر بستری را فراهم می‌آورد تا تاریخ این قلب شدن مستند گردد و خود به مثابه نمود و پیشانی این رویداد اولین قدم را برای تغییر بر می‌دارد.
در حین فروپاشی نظام دیکتاتوری و تک محور در ایران، هنر نیز مانند سایر ارکان اجتماعی فی‌الواقع به سمت دموکراسی رفت و مرزهای هژمونی هنر خاص فهم و محدود به نظام قدرت را شکست تا به سوی هنری مردمی و مخاطب محور حرکت کند. در این میان عکاسی ناگهان و بیشتر از تمام هنرهای دیگر جدی شد و رنگ خود را تغییر داد.
عکاسی تا پیش از انقلاب اسلامی علیرغم تاریخ طولانی و حضور مستمر خود در ایران بیشتر به عنوان یک فن یا هنری کاربردی محسوب میشد، در واقع تا پیش از آن عکاسی در خدمت چیز دیگر مانند صنعت، تبلیغات، مطبوعات، یادگاری و غیره بود. کمی پیش از ثمردهی جنبش مردمی ایران و با گسترش رویکردهای انتقادی در میان هنرمندان و متفکرین، افراد انگشت شماری بودند که در کنار فیلم‌سازی مستند به جنبه‌های بیان‌گرا و تاثیرگذار قدرتمند عکاسی وقوف یافتند و آن را به کار بردند، برخی از این افراد مانند عباس عطار و کاوه گلستان با آژانس‌های معتبر بین‌المللی همکاری می‌کردند و به چهره‌هایی شاخص در عکاسی جهان بدل شدند. این جریان زمانی شکل گرفت که هنرمندان پیشرو و انقلابی با تکیه بر رویکردهای اجتماعی، همان‌طور که گفته شد در صدد یافتن راهی برای برقراری ارتباطی موثر با مخاطبین عام و گسترده بودن در این میان قابلیت‌های بازنمایی واقع‌گرایانه مربوط به سینما پیشتر خود را اثبات کرده‌بود و هنگامی که این قدرت درخدمت فیلم‌سازی مستند قرار گرفت، عکاسی نیز به قابلیت جدیدی دست‌یافت. در بحبوحه انقلاب اسلامی برخی نام‌ها در عکاسی ایران تثبیت شدند، برخی ظهور کردند و برخی از عکاسی آماتور به دنیای حرفه‌ای وارد شدند. محسن راستانی، بهمن جلالی، رعنا جوادی، کاوه کاظمی و بسیاری دیگر که پیش از این نیز عکاسی می‌کردند در جریان انقلاب قوام یافتند و شاخص شدند و عکاسان بعضا جوانی که در دوران انقلاب کسب تجربه نمودند بعدتر به عکاسان دفاع مقدس تبدیل شدند، سعید صادقی، جاسم غضبانپور، رسول ملاقلی‌پور و دیگرانی که تعدادشان بسیار بیشتر است.
جامعه هنری ایران در مواجهه با تحولی عظیم که در حال شکل‌گیری بود و بعدتر روند و نتایج آن عکاسی مستند اجتماعی را از دل تجربیات فرهنگی و هنری یک دهه پیش زائید و آن را به یکی از درخشان‌ترین وجوه هنری ایران تبدیل کرد، هنری که رنگ اجتماعی آن به خودی خود آن را با هنر در دهه‌های گذشته متفاوت کرد، برگزاری نمایشگاه‌های عکس در مکان‌های عمومی، بازتاب و همدلی با مشارکت مردم و موج عظیمی بود که جامعه را در می‌نوردید.
عکاسی مستند اجتماعی در این برحه رویکردهای خود را شکل داد و در جامعه هنری ایران نفوذ کرد و چندین نام بین‌المللی را به هنر ایران افزود. فضای اجتماعی ایران از لحظات ناب پر میشد و عکاسی تنها ابزاری بود که میتوانست این شور لحظه‌ای را بازتاب دهد. همچنین تحرک و همگامی آن با رویداد عکاس را به بخشی از آن تبدیل کرد.
این روند برای عکاسی درخشان باقی ماند و به عکاسی دفاع مقدس متصل شد که اوج و ثمره جریانی است که در 1357 آغاز گردید. همچنین عکاسی خیابانی را به عنوان ژانری تاثیرگذار و مطرح از ایران در سطح بین‌المللی بدل کرد. این روند تا پس از دفاع مقدس ادامه یافت و سپس نام‌های این حوزه هر یک به راهی رفتند، برخی در مطبوعات به کار اشتغال یافتند، عده‌ای به تدریس و تاسیس مراکز آموزشی و فرهنگی اقدام کردند و عده‌ای نیز کار خود را باآژانس‌های بین‌المللی ادامه داند و برخی از آنان امروز از زمره شهدا محسوب می‌شوند.
در این میان سبقه اجتماعی عکس به واسطه تغییر نظام عمومی جامعه کم‌رنگ‌تر شد یا به زوایای انتقادی ژورنالیستی کوچ کرد. نظریات عکاسی لحظه‌ناب برسونی زیبایی‌شناسی فرمال را به عکس‌های مستند اجتماعی وارد کرد و مقالاتی چون بحران واقعیت اثر اندی گران برگ و درباره عکاسی سوزان سونتاگ نگره انتقال بیواسطه واقعیت را در عکاسی زیر سوال برد و اینک عکاسی انقلاب برای ما به منزله تاریخ شکوه و تحول عکاسی هنری در ایران محسوب می‌شود.
نقدهای قبل به قلم مریم روشن فکر را اینجا بخوانید:
لحظه‌های قطعی حمید جبلی از ماسوله 67
نقدی بر نمایشگاه ماسوله 67 عکس‌های حمید جبلی گالری آتبین آوام مگ به قلم مریم روشن فکر ماسوله روستای به خصوصی است، از قیام جنگل تا مقصد گردشگری محبوب اهالی پایتخت. روستایی که امروز ثبت جهانی شده است. با ساختاری ویژه و پلکانی که موقعیت‌های ترکیب‌بندی عالی برای اهل هنرهای دیداری فراهم می‌کند. ترکیب‌بندی معماری …
برف در گالری چهارده با نگاه ده عکاس
یادداشتی بر نمایشگاه گروهی عکس برف گالری چهارده آوام مگ به قلم مریم روشن فکر در خاطره زمستانی تهران به مثابه شهری در دشت و کوهپایه‌های رشته کوه البرز که در عمر خود برف‌های بسیاری به خود دیده، اینک برف بیشتر شعفی کوتاه یا خاطره‌ای از کودکی ماست. در نگارخانه چهارده در نیمه اولین ماه …
نگاهی بر نمایشگاه نقطه حساس | شاهین اسفندیاری
نقدی بر نمایشگاه نقطه حساس شاهین اسفندیاری گالری راه ابریشم آوام مگ: به قلم مریم روشن فکر از همان ابتدای تاریخ عکاسی بین صنعت و زیبایی‌شناسی تصویرنگارانه آن اختلافات بسیار بوده است، اما با تثبیت عکاسی مستند اجتماعی عکاسی قدرت‌های بیان‌گرایانه خود را به رخ کشید و به فضای هنری راه یافت که در سرآغاز …
ایستاده می‌میرند، نقدی بر آثار روشنک صدر
نقدی بر آثار نشسته می‌میرند روشنک صدر در گالری آتبین جامانده مجله آوام : به قلم مریم روشن فکر جستجوی اشیاء رها شده و دور انداخته شده که همانند یک بیماری مزمن قدیمی وقتی نفوذ می‌کند، می‌ماند و هرگز به طور کامل از بین نخواهد رفت، سفری اودیسه وار است، که بازیابی و فراموشی هر دو را در …
عریانی بدون فام | نقدی بر آثار متین عابدی در گالری ای جی
عریانی بدون فام | نقدی بر آثار متین عابدی گالری ای جی نگاهی به مجموعه عکس و چیدمان «پردگی» سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر بار معنایی رنگ، نشانه‌ای ایست که ریشه در غریزه انسان دارد، با این تفاوت که خاستگاه غریزی آن با گذشت زمان و به واسطه شکل‌گیری فرهنگ، متکثر گشته و …
کارآفرینی روستایی | یادداشتی بر نمایشگاه ایران روستا هم دارد در گالری ایوان
کارآفرینی روستایی | یادداشتی بر نمایشگاه «ایران روستا هم دارد» در گالری ایوان کمک به روستاها برای ایستادن سرپای خود جمع‌آوری کمک برای آغاز توسعه کمک مردمی سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر توسعه پایدار «هنر و نقش آن در پیشبرد توسعه پایدار روستایی» ایران روستا هم دارد، نام پروژه‌ای است که در گالری …
ترنم عشق در نقاشی‌های فرزانه محجوبی
مرغان هوا یادداشتی بر نمایشگاه فرزانه محجوبی- ترنم عشق خانه فرهنگ و هنر گویا سایت تندیس به قلم مریم روشن‌فکر پرنده در ادبیات فارسی نمادی قدیمی و تکرار شونده است که به واسطه حالات مختلفش مانند پرواز کردن و اسیر شدن استفاده‌ای گسترده داشته است. از اولین منابعی که در آن پرنده به عنوان نمادی …
تفنن در خوشنویسی | یادداشتی بر آثار خط ناخنی مهدی مهدی بیک
تفنن در خوشنویسی به مناسبت هفته خوشنویسی یادداشتی بر نمایشگاه آثار خط ناخنی- مهدی مهدی بیک | فرهنگسرای اندیشه گروه هنربانی آوام- مریم روشن‌فکر ظهور ذوق و تفنن فرمی در خوشنویسی را به اوایل قرن دوم هجری در خط کوفی نسبت می‌دهند که در طی تاریخ تکامل خط فارسی به نحوه‌های گوناگونی بروز و ظهور …
نگاهی به «باغ سکوت» شکوفه فلاح در گالری اُ
یادداشتی پیرامون نمایشگاه «باغ سکوت» شکوفه فلاح گالری اُ آنجا که زمان و مکان یکسان است سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر چاپ‌های دستی از جمله اولین امکانات تکثیر تصویر در جهان محسوب می‌شوند که روش‌ها و تکنیک‌های گوناگونی را در بر می‌گیرند. این روش‌ها در نقاط مختلف جهان آغاز شده و رشد نمو …
چرخه بی پایان مبارزه | نگاهی به آثار آنا ذرشین
نگاهی به مجموعه «نظام آباد» آنا ذرشین در گالری زمان هنر چرخه بی پایان مبارزه گروه هنربانی آوام: مریم روشن‌فکر زندگی روزمره ما سرشار از جدال برای رسیدن است. رسیدن به مکان‌ها، زمان‌ها و آرزوها. میدانی که در آن برنده و بازنده وجود ندارند و شرکت کنندگان، جملگی مانند یک تن منسجم رو به سوی …
هیچ بزرگ، نگاهی به مجموعه عروسک‌های سیامک عزمی
نگاهی به مجموعه عروسک‌های سیامک عزمی «هیچ بزرگ» سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر عروسک وسیله بازی است و رابطه شمایلی قوی با شخصیت انسانی دارد، این رابطه دو جانبه است و هم انسان‌ها هستند که شخصیت خود را به عروسک‌ها می‌دهند و هم عروسک‌ها زندگی انسانی را در مقیاسی کوچک‌تر تصویر می‌کنند. در …
نوری بر نور
نور بر روی نور نقدی برنمایشگاه «نور علی نور» غزاله رضایی، گالری AG سایت تندیس-مریم روشن‌فکر از زمانی که ولاسکز بازتاب تصویر خود به عنوان راوی و سوژه را در یک سطح بازنمودی ارائه داد، تاریکی لبالب از حقیقت برای انسان پدیدار گردید. همچنین از میان عکاسان دهه ۶۰ میلادی لی فریدلندر با مجموعه بازتاب‌های …
قاسم حاجی‌زاده با نگاهی پاپ به قاجار
قاسم حاجی‌زاده با نگاهی پاپ به قاجار مروری بر مجموعه اخیر قاسم حاجی زاده در گالری ماه سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر قاسم حاجی‌زاده هنرمند مشهور بین‌المللی ایران است، از این هنرمند آثار بسیاری در گنجینه موزه‌های مختلف دنیا مانند موزه هنر نایئو فرانسه و موزه ملی سئول قرار دارد. حاجی‌زاده یکی از …
سیاره سیب‌زمینی
سیاره سیب‌زمینی نقدی بر نمایشگاه زمین‌های ممنوعه زهرا یزدانی گالری هما سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر جنگجو بر پشت عقابش پرید، نیزه‌اش را به دست گرفت و به سمت سیاره سیب‌زمینی پرواز کرد. سرجان هرشل در میانه قرن نوزدهم روشی را کشف کرد که آنا آتکینز آن را به مدیومی موثر برای تولید …
شاهین کیمیاگر با جادوی رنگ و بازآفرینی فضای زیسته
شاهین کیمیاگر با جادوی رنگ و بازآفرینی فضای زیسته نقدی بر نمایشگاه نقاشی شاهین کیمیاگر در گالری گلستان سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر ادگار دگا نقاش شهیر فرانسوی می‌گوید: «نقاشی وقتی نقاشی کردن بلد نیستی آسان است ، اما دشواری زمانی است که آن را یاد می‌گیری» شاهین کیمیاگر به راحتی نقاشی می‌کند، …
معمای اصالت، نقدی بر نمایشگاه غزاله صداقت
معمای اصالت، نقدی بر نمایشگاه غزاله صداقت نمایشگاه عکس «ارث پدری» در گالری آتبین سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر در تعریف «اصالت» همواره ریشه و گوهر مورد اشاره قرار گرفته‌است، آن‌چه به قبل، پیشتر و درون‌تر باز می‌گردد و مانند هر ریشه‌ای اگر قرار است درختی از آن سبز و پربار شود، نیاز …
نقدی بر رویداد نمایشگاهی رویارویی۱، شهر و عکاسی در مواجهه
نقدی بر رویداد نمایشگاهی رویارویی۱، شهر و عکاسی در مواجهه سایت تندیس به قلم مریم روشن‌فکر از میان رویدادهای هنری که در حوزه عکاسی برگزار می‌شود رویارویی۱ که با همت رهام شیراز شکل گرفته‌است، شکلی متفاوت و در خور توجه دارد. این مجموعه که به طور همزمان در سه گالری پایتخت برگزار می‌شود، هفت عکاس …
نقد نمایشگاه«بی در کجایی» آلاله نوایی، گالری فرمانفرما
نقد نمایشگاه«بی در کجایی» آلاله نوایی، گالری فرمانفرما فضای عریان سایت تندیس- به قلم مریم روشن‌فکر شاعرانگی را اگر در معنای پوئسیس مورد بررسی قرار دهیم باید آن را به مرحله‌ای از خلاقیت هنری اطلاق کنیم که در آن خالق اثر تقلید صرف از طبیعت بیرونی را رها کرده و رو به سمت زیبایی شناسی …
دو روی سکه معصومه مهتدی و هیلده اوربرگ در عمارت روبرو
دو روی سکه معصومه مهتدی و هیلده اوربرگ در عمارت روبرو دو روی سکه نقدی بر نمایشگاه تا زدن، تازدن معصومه مهتدی، هیلده اوربرگ به هنربانی عاطفه خاص- نگارخانه عمارت روبرو سایت تندیس- به قلم مریم روشن‌فکر ۲۴ فروردین ماه در گالری مجموعه عمارت روبرو نمایشگاهی از آثار دو هنرمند با موضوعی یکسان برگزار گردید. …
«جهان غوطه ور» آلدو سلوچی در خانه هنرمندان ایران
نقدی بر نمایشگاه « جهان غوطه ور» آلدو سلوچی خانه هنرمندان ایران تعلیق در زمان و مکان سایت تندیس به قلم مریم روشن‌فکر آب مایه حیات وبه زعم نگاه طبیعت‌مدار اندیشه زرتشتی یکی از عناصر چهارگانه تشکیل دهنده جهان و عنصری مقدس است. این ماده مرکب فراوانترین مایع موجود در کره زمین است و بیش …
پرونده نقد نمایشگاه‌های سال ۹۶ به قلم مریم روشن فکر
مریم روشن‌فکر نویسنده و منتقد هنرهای تجسمی است، او مدیر مرکز تخصصی هنر بخش آموزشی گروه آوام است و تا کنون بیش از شش سال است که به عنوان عضو ارشد هیئت تحریریه با سایت تندیس همکاری می‌کند، او همچنین در طی سه سال گذشته به عنوان منتقد با برنامه هنرنامه شبکه چهار سیما همکاری داشته است.
