تهران ، شهر بی‌ دفاع

نقدی بر نمایشگاه چیزهایی درباره این شهر، مهسا سالک نژاد، هانیه گلابی، مریم ترابی

تهران ، شهر بی دفاع، نگارخانه طراحان آزاد

• به قلم مریم روشن‌فکر

در این شهر چیست، که همه از آن بیزار و به سمتش گریزانند؟ شهری که در میانه رشته کوه‌های باستانی البرز، ایستاده و به داشتن آب‌های خوشگوار شهره بوده‌است. کلان‌شهری که آن‌قدر گوشه و کنار زیاد دارد که شهروندانش را از هر جهت که بروی نمی‌توان در سر و ته یک کرباس گنجاند.

آثاری که تحت عنوان « چیزهایی درباره این شهر» در نگارخانه طراحان آزاد به نمایش درآمده، توسط مهسا سالک نژاد، هانیه گلابی و مریم ترابی، دانشجویان رشته عکاسی و با راهنمایی فرشید آذرنگ تولید شده‌اند.

مجموعه آثار این نمایشگاه نگاه‌هایی تا حد زیادی مشابه و با تفاوت‌هایی جزئی از گوشه و کنار شهر تهران است، علی‌الخصوص از حواشی و اطراف آن، از شهرک‌های نیمه ساخته تا زخم‌های به جا مانده از عملیات متعدد عمرانی در گوشه و کنار. آثار نمایشگاه گونه‌ای از منظره‌نگاری شهری هستند، که می‌توان آن‌را در ژانر عکاسی نئوتوپوگرافی طبقه‌بندی کرد، آثاری که موید تغییر چشم‌انداز انسان به تصاویری بی‌قواره، زشت و دور از سلیقه هستند. و در آثار عکاسان این نمایشگاه نیز، این تلاش دیده‌ می‌شود تا هر‌چه ممکن است، این بی‌سلیقگی بیشتر دیده‌شود. تلاشی که با عکاسی در شب، چرکتاب کردن بی‌رویه، دنبال کردن مکان‌های ویران و مسئله‌دار اتفاق افتاده است.

مریم ترابی در آثار خود، بیش از هر چیز به مناطق حاشیه‌ای و شهرک‌های نیمه مسکونی پرداخته است، مناطقی با خیابان‌های آسفالت نشده و محوطه‌های خاکی، که فاقد خصوصیات بافت شهری هستند. او برای اغراق در این خصوصیات تصاویر خود را تا حد ممکن چرک و با نوردهی کم ثبت کرده‌است، استراتژی تصویری که موفق از کار در نیامده و به تصویر عدم وضوحی، چرک و بی‌دلیل بخشیده است، که بیش از هر چیز به صورت نوعی ضعف دانش نوردهی و یا اشکال در چاپ به نظر می‌رسند. آثار ترابی با ایجاد فضای خفه‌ای که فاقد هیچ‌گونه ویژگی دیگری است، تا بر این حالت گرفتگی صحه بگذارد ونتوانسته این ویژگی را تقویت کرده به حد یک حربه تصویری در خدمت معنا برساند، و نمی تواند مخاطب را با خود همراه کند.

آثار سالک‌نژاد نیز در عین اینکه از روابط نشانه‌ای تا حدی استفاده می‌کنند، اما در فرم هنوز خام‌دستانه هستند و زاویه جدیدی از شهر را پیش روی مخاطب قرار نمی‌دهند. آثار او تلاش‌های خوبی هستند در جهت برقراری رابطه بین فرم و محتوا، اما هنوز به طور کامل به نتیجه نرسیده‌اند. و آثار هانیه گلابی نیز به همین ترتیب به نسبت دو عکاس دیگر دارای ارزش‌های ترکیب‌بندی بهتری نسبت به بقیه نمایشگاه است.

نکته مهمی که در آثار این نمایشگاه به نظر می‌رسد، ایجاد شبه هنر انتقادیست، بستری که متحقق نمی‌شود، زیرا آثار نمایشگاه به لحاظ بصری دارای ضعف‌های مشخص هستند. نه در چهارچوب‌های کلاسیک می‌توانند حرف خود را بزنند و نه توانسته‌اند، به طور کلی از قید آن آزاد شوند. این در میان دو سطح ماندن به این نمایشگاه صدمه جدی زده‌است.

در مجموع آثار این نمایشگاه، هنوز در مرحله رشد هستند و به نتیجه نرسیده‌اند، آثار شروع خوبی برای پروژه‌های جدی‌تری در آینده هستند که باید در آن بیشتر بر عمق بخشیدن به نگاه هنرمند و هماهنگ کردن آن با فرم و تصویری که ارائه می‌شود تاکید شود.

مهسا سالک نژاد، هانیه گلابی، مریم ترابی، هنرمندان جوانی که دهه بیستم عمر خود را طی می‌کنند، با تجربه‌هایی کم‌عمق به تماشای شهری رفته‌اند که در آن علیرغم تمام پیچیدگی‌ها، درهم‌تنیدگی‌ها و بی‌سامانی‌هایش شهریست که این فرصت برای بعد از ظهر یک روز جمعه برای علاقه‌مندان به هنر به وجود آمده که چند ساعتی را به لذت عقلی بپردازند. دیدن تهران آن هم از زاویه دیدی که پیش‌تر بسیار روی آن کار شده‌است اگر قرار است در یک نگارخانه با درجه کیفی بالا مانند طراحان آزاد به نمایش در بیاید، باید بتواند توقع مخاطبین را برآورده کند. و هر چقدر هم سعی شود به واسطه بیانیه به نمایشگاه عمق و غنای معنایی داده شود، پس از مواجهه با آثار این عدم تناسب ما بین حرف و عمل، نمایشگاه را دچار خلل می‌کند.

آثار این نمایشگاه با همه کاستی‌هایشان اگر در گالری دیگری به نمایش در می‌آمدند ، در سطح خود می‌توانستند بسیار بیشتر از این به چشم بیایند. زیرا رابطه ظرف و مظروف باید در تناسبی با یکدیگر قرار داشته باشد، آثار این عکاسان اگر چنانچه به عنوان یک تجربه و در جهت به ثمر رساندن یک پروژه دانشگاهی نگریسته شود، درباره آن بسیار بیشتر می‌توان سخن گفت. زیرا در ذات خود انجام چنین پروژه‌هایی و به ثمر رساندن آن در سطح نمایش عمومی، دارای ارزش‌های آموزشی بسیار است و همچنین جوانانی که با پیگیری به انجام یک پروژه عکاسی می‌روند که درباره آن دارای اندیشه و نظر هستند و همچنین آن را تا سطح ارائه نمایشگاهی می‌رسانند شایسته تقدیر و تشویق هستند و این ضعف متوجه گالری می‌شود که برای نمایش‌های خود استاندارد کیفی تعریف نکرده است.